Dit is een artikel uit Werelddelen (maarteditie 2021).
Met ingang van 2021 is het een specifiek beleidsthema binnen Woord en Daad: weerbaarheid tegen de gevolgen van klimaatverandering. Antonie Treuren houdt zich in zijn functie bezig met dit onderwerp. In dit interview vertelt hij waarom het in ons werk zo belangrijk is ons met de zorg voor Gods schepping bezig te houden: ‘Klimaatverandering heeft direct gevolgen voor het levensonderhoud van de allerarmsten’.
Antonie werkt als programmaleider van Inclusieve Agribusiness (IA) bij Woord en Daad. Hij vertelt erover: ‘Binnen dat programma werken we in negen landen in de sectoren landbouw, veeteelt en visserij. Daarbij proberen een omgeving te creëren voor kleinschalige boeren waarin hun ondernemerschap meer tot zijn recht komt. We kijken naar elke stap: van ‘het land’ (of: de zee) naar ‘de klant’. Het perspectief van boeren verandert op het moment dat de omgeving hen in staat stelt meer tot bloei te komen.’
Welke rol speelt klimaatverandering in jouw werk?
‘Binnen agrarische bedrijfsontwikkeling werken we dagelijks met de schepping. Mensen in deze sectoren werken dichtbij de natuur. Als er veranderingen plaatsvinden in het klimaat, staan zij vooraan om de gevolgen te ondervinden. Het kan hét verschil uitmaken bij de vraag of je oogst wel of niet lukt, of je land door erosie aangetast wordt, of de kennis die je hebt nog wel toepasbaar is, enzovoort. Op dat moment heeft klimaatverandering dus direct effect op hun levensonderhoud.’
Kun je iets zeggen over hoe dit onderwerp bij Woord en Daad in beeld is gekomen?
‘Klimaatverandering raakt, waar ook ter wereld, de allerarmsten het hardst. Binnen onze programma’s zien we hoe groot de invloed ervan juist op hun leven is. Daarnaast is het klimaat in de landen waar wij werken minder gematigd dan wij het kennen. Vaak is er sprake van (extremere) droogte, afgewisseld met hevige regens, of juist van een heel nat klimaat. Denk bijvoorbeeld aan de Filipijnen, waar ze jaarlijks te maken hebben met orkanen en overstromingen. We zien ook dat alles invloed op elkaar heeft. De gevolgen van klimaatverandering werken in al onze programma’s door: van duurzaam water tot werk en opleiding, van agrarische bedrijfsontwikkeling tot onderwijs.’
Kun je hier een voorbeeld van geven?
‘Het belang dat kleinschalige boeren meer gaan produceren op een duurzame manier wordt wereldwijd steeds groter, omdat vanwege de sterke bevolkingsgroei de vraag naar voedsel toeneemt. Terwijl mensen tegelijkertijd steeds meer naar de stedelijke gebieden trekken. Werken in de agrarische sectoren wordt steeds minder populair. Vaak is het ontzettend hard werken, terwijl de opbrengsten laag zijn. Het is dus van belang dat we agrarische bedrijfsontwikkeling interessant maken voor jongeren binnen onze werk- en opleidingsprojecten en dat er in deze sector toekomstperspectief is.
Heel veel ouders van kinderen in onze educatieprojecten zijn afhankelijk van de natuur. Kinderen zien dan ook hoe hun ouders worstelen met veranderende weersomstandigheden. Wanneer ouders geraakt worden, worden ook de kinderen geraakt. En vaak is schooluitval direct te linken aan inkomensverlies thuis.’
Waarom is het belangrijk met andere partijen samen te werken?
‘Om het heel concreet te maken: je kunt niet de droogte in Burkina Faso onderzoeken en aanpakken, door je alleen op Burkina Faso te richten. Klimaatverandering is een onderwerp dat wereldwijd opgepakt moet worden, met heel veel betrokken en verantwoordelijke partijen. Met andere woorden: door te werken aan systeemverandering. Samen met al die partijen in het systeem kun je je richten op het verder helpen voorkomen van klimaatverandering. Of je kunt mensen leren zich aan hun veranderende leefomgeving aan te passen.’
Wat kan Woord en Daad daar precies in betekenen?
We kunnen betrokkenen trainen of bijvoorbeeld ondersteunen met technologie. Toegang tot bepaalde middelen zoals irrigatiesystemen kan een groot verschil maken. Mensen in Nederland denken soms: hoe kan het dat mensen gaan wonen op plekken waar het leven zo moeilijk voor hen is? Waarom woon je vlak langs een rivier, die jaarlijks overstroomt, met alle gevaren van dien? Het antwoord is: dat is hun thuis. En anderzijds hebben mensen vaak geen andere keuze. De armsten of meest kwetsbaren wonen vaak op die plekken waar ze de meeste risico’s lopen. Dan is het dus van belang om hen te helpen met deze risico’s om te gaan.’
We maken ook de koppeling met Nederland. Kun je uitleggen hoe?
‘We willen graag samen met mensen nadenken over de vraag hoe eigen keuzes effect kunnen hebben elders op de wereld. Hoeveel van de aarde eigenen wij ons toe? Nemen we niet meer dan ons zou toekomen? Voor een levensstijl zoals we die in Nederland hebben, zouden gemiddeld bijna drie aardbollen nodig zijn. Dat kan alleen doordat mensen elders op de wereld zich minder toe-eigenen. Het is goed om onszelf af te vragen wat wij zelf kunnen doen om de koers te wijzigen.’
‘Zelf vind ik het omgaan met voedsel bijvoorbeeld een onderwerp waarbij je met kleine stappen veel verschil kunt maken. Iets wat met zorg is gegroeid, zouden wij niet moeten verspillen – dat voelen we allemaal wel aan. Alle stappen in het proces zijn voor niets geweest: het is voor niets geoogst, voor niets vervoerd, voor niets verpakt, enzovoort. Zorgvuldig omgaan met middelen is een manier om je geloof heel praktisch handen en voeten te geven. En het geeft meer vreugde en dankbaarheid.’
Je zou gemakkelijk kunnen denken: die kleine bijdrage van mij is een druppel op de gloeiende plaat…
‘Met wat je laat zien in je eigen gedrag, met de keuzes die je maakt, beïnvloed je anderen. Ik denk bijvoorbeeld aan Tony’s Chocolonely, dat als doel heeft de cacao-industrie slaafvrij te maken. Een heel hoog doel! Desondanks hebben zij in relatief korte tijd voor elkaar gekregen dat veel mensen zich bewust zijn geworden van het belang van keurmerken. En als heel veel mensen alleen nog de eerlijkste chocolade willen kopen, is de gezamenlijke invloed enorm. We denken vaak lineair, terwijl het gaat om het vermenigvuldigende karakter. Met elkaar kunnen we veel bereiken.’
Hoe denk je dat we vanuit de Bijbel naar dit onderwerp zouden mogen kijken?
‘Feiten en meningen lopen in de hele klimaatdiscussie vaak door elkaar en soms worden meningen als feiten gepresenteerd. Voor ons staat voorop dat God de Schepper is en ons heeft opgeroepen goed voor Zijn schepping te zorgen. Als Hij, de schepping overziende, zei dat het goed was – wie zijn wij dan om er zonder zorg mee om te gaan?’
Tekst: Marlies Moret-Verwoerd, hoofdredacteur