Dit is een artikel uit het Reformatorisch Dagblad (9 maart 2021), in het kader van de Week van de Schepping. Tekst: Michiel Kerpel
Niet één, maar twee krachtige orkanen joegen vorig jaar over Guatemala. In een paar weken tijd. Ruth Rodriguez (45) uit Guatemala City zag het verdriet en de verwarring bij haar landgenoten. „Foto’s kunnen de chaos niet beschrijven.”
Door de wereldwijde opwarming worden orkanen krachtiger, signaleren wetenschappers. Het extra warme water betekent meer energie voor stormen om tot ontwikkeling te komen. De inwoners van Guatemala kunnen erover meepraten. In het Midden-Amerikaanse land zijn er elk jaar wel stormen, maar zelden komt er een tropische cycloon van de zwaardere categorieën langs.
In 2020 kreeg Guatemala er echter twee. Eerst was er Iota: een orkaan van de zwaarste klasse, categorie 5. Terwijl overstromingen nog aan de gang waren, kwam Eta (categorie 4) eroverheen.
Ruth Rodriguez zag de ellende na orkanen Iota en Eta met eigen ogen. beeld Ruth Rodriguez
Ruth Rodriguez kan het zich nog als de dag van gisteren herinneren. Zelf leeft ze in de hoofdstad van het land, waar de storm minder schade aanrichtte. „Toch waren de windstoten enorm. Er werden honderden daken van woningen gerukt.”
Blote voeten
Het noorden van het land veranderde ondertussen in een rampgebied. Een week nadat Eta was uitgeraasd, bracht Ruth, die werkzaam is voor ontwikkelingsorganisatie AMG Guatemala, een bezoek aan Caquiton. „Foto’s kunnen niet beschrijven welke chaos ik aantrof.” Door de overstromingen was het moeilijk het plaatsje, waar de organisatie 175 kinderen met een onderwijsprogramma steunt, te bereiken. Onderweg kwamen Ruth en haar team mensen tegen van wie de huizen waren ingestort. „Ze moesten 30 kilometer lopen naar de dichtstbijzijnde schuilplaats van de overheid. Daarbij droegen ze hun huisraad. Hun kinderen liepen naast hen. Op blote voeten!”
De aanblik trof Ruth diep. „Het was overweldigend. Ik zag het verdriet en de verwarring in hun ogen. Ik voelde me nutteloos. Er moest zoveel gedaan worden. En dan die blote voeten en die lege magen. Ik vroeg me af: „Hoe kan ik nu praten over hoop op God als ze honger hebben?” Maar dan zie je de gezichtjes van de kinderen en hun blik vol verwachting. Ze keken ons aan voor voedsel, een knuffel, een woord van troost en een gebed met en voor hen. We gaven ze voedsel en kleding. Ook zamelden we geld in voor de bouw van nieuwe woningen.”
In totaal werden in de noordelijke provincies bijna 1,8 miljoen Guatemalanen getroffen door de orkanen. Er vonden 61 mensen de dood. Ook zijn er 99 vermisten en werden er 311.317 mensen geëvacueerd, onder wie Ruths tante.
Overstromingen zijn door extreme regenval aan de orde van de dag in Guatemala. Steeds vaker gaan die echter gepaard met aardverschuivingen. Dat heeft te maken met ontbossing. In het bergachtige noorden van Guatemala is de laatste jaren veel bos omgehakt. In totaal verdween er tussen het jaar 2000 en 2019 in Guatemala omgerekend zo’n 2 miljoen voetbalvelden aan bos, aldus de Global Forest Watch. Ruth: „Als wortels de aarde niet meer vasthouden, komen er aardverschuivingen, die weer woningen verwoesten. En omdat er minder bomen zijn die koolstof opslaan, verergert de klimaatverandering.”
Het onderwijsprogramma, waar Ruth directeur van is, ruimt aandacht in voor klimaatverandering. „We proberen de kinderen bewust te maken. Ook van de gevolgen van ontbossing. Elk jaar planten we minstens 500 bomen. Alleen vorig jaar is daar door de coronacrisis niets van gekomen.”
Honger
Guatemala is wereldwijd een van de landen die het hardst wordt getroffen door klimaatverandering. ‘Normaal’, voorspelbaar weer blijft al jarenlang uit. In het noorden is het erg nat, in het zuiden blijven regenseizoenen uit en is het juist extreem droog. Dat betekent zowel in het noorden als het zuiden: mislukte oogsten. Duizenden boeren sloegen al op de vlucht vanwege de slechte vooruitzichten. Het aantal asielaanvragen naar de VS bereikte in 2019 een recordhoogte.
Ruth legt uit dat boeren direct afhankelijk zijn van hun oogst. Zwarte bonen en tortillas, gemaakt van maïs, vormen voor velen het dagelijks voedsel. „Als de oogsten mislukken, moet men eten kopen. Maar daar heeft de arme lokale bevolking vaak geen geld voor. Honger en ondervoeding zijn de laatste jaren in Guatemala toegenomen, mede door een veranderend klimaat.”
Welke houding past een christen als het gaat om klimaatverandering?
„Als christenen zijn we geroepen om zorg te dragen voor de natuur. De Bijbel zegt dat we rentmeesters zijn. En het Nieuwe Testament leert dat we niet van de wereld zijn, maar wel in deze wereld. En terwijl we op aarde zijn, hebben we onze verantwoordelijkheid voor de schepping. Het is dus ook onze verantwoordelijkheid om de opwarming van de aarde zoveel mogelijk te voorkomen. Ieder op zijn of haar eigen plek. We moeten niet wachten op onze overheid of de Verenigde Naties en er ook niet nonchalant mee omgaan omdat het ‘maar’ de Noordpool is. Nee, ieder mens heeft zijn verantwoordelijkheid. Daarom is bewustwording onder kinderen op scholen ook zo van belang. Als christen dienen we duurzaam te leven en het goede voorbeeld te geven. Het is onze opdracht.”
Welke boodschap zou u Nederlandse christenen mee willen geven?
„Ik vind het moeilijk om een boodschap te geven als iemand de noden van klimaatverandering zelf niet ervaart. Wees dankbaar dat je niet direct afhankelijk bent van het klimaat voor je eten. In Guatemala zijn de voedselgewassen van vandaag, het eten van morgen. Wees je ook bewust van andermans afhankelijkheid en behoeften. Het is belangrijk dat we een zijn en voor elkaar bidden. Tot slot, wees welbewust. Elke actie, ook de kleinste, doet er toe.”
Ruth Rodriguez is directeur van het onderwijsprogramma van AMG Guatemala, partnerorganisatie van Woord en Daad.
Beeld: Ruth Rodriguez