Column – Het net ophalen in duurzaam water

Door Annerie van As, thesisonderzoek Duurzaam Water

Het net ophalen binnen duurzaam water projecten van Woord en Daad: de lessen in kaart brengen door projecten naast elkaar te zetten, documenten te lezen, kritische vragen te stellen en het (digitale) gesprek aan te gaan met betrokkenen door middel van interviews.  Dit was de opdracht voor mijn thesisonderzoek waarbij ik een uniek inzicht kreeg in alle aspecten die achter de schermen spelen in de ontwikkeling van duurzame water projecten waarin ondernemerschap vooraan staat.

Het lijkt in eerste instantie misschien tegenstrijdig: ondernemers opleiden, trainen en bedrijven opzetten om toegang tot water en sanitatie te creëren voor mensen in rurale gebieden. Maar toch is dit de manier waarop Woord en Daad zo duurzaam mogelijk een impact maakt. Als riolering, waterleidingen, latrines en een kraan om bij handen te wassen niet standaard toegankelijk zijn, bij wie klop je daar dan voor aan? En als je ze wel hebt maar ze hebben onderhoud of reparatie nodig, wie kan je daar voor vragen? Hoelang duurt het dan voor alles weer werkt?

Dat was ook de vraag voor veel eindgebruikers in de duurzaam water projecten binnen dit onderzoek (AsWas Bangladesh, TWE Benin, iWET Ethiopië en WaterTime Oeganda). Daarom werden deze projecten opgezet met het doel een volledige marktketen te ontwikkelen zodat riolering, waterleidingen, latrines en kranen niet alleen verkocht, maar ook onderhouden en gerepareerd kunnen worden. Alles wordt ontwikkeld zoals een normale economische sector waarin eindgebruikers betalen voor de diensten en producten die ze ontvangen.

Maar daar ontstaat ook meteen de moeilijkheid, want deze marktketen is niet gewoon! Hier wordt duidelijk wat het servicing model betekent voor het duurzaam water-team. Het laat zien welke aspecten belangrijk zijn in de ontwikkeling van een vriendelijk en ondersteunend milieu voor de ondernemers, zodat zij in de behoeften van de doelgroep kunnen voorzien. Het zijn bedrijven met een grote sociale waarde. Woord en Daad gelooft dat het opzetten en versterken van de hele waardeketen uiteindelijk het antwoord is op de vraag hoe we zorgen voor WASH toegang voor iedereen.

Positief veranderen

Woord en Daad werkt samen met partners om met lobby en met advocacy regulering te ontwikkelen die de water en sanitaire diensten van deze bedrijven ondersteunt. Door overheden te informeren over de lange termijn impact van deze bedrijven raken ze betrokken en kan er een samenwerking ontstaan waardoor zo veel mogelijk mensen geholpen worden. Woord en Daad heeft lokale overheden geholpen de overheidsbudgetten voor WASH inzichtelijk te maken. Daarnaast gebruikt Woord en Daad de projecten om naar mogelijkheden te zoeken de allerarmsten ook toegang tot water en sanitair te geven door met hen op zoek te gaan naar mogelijkheden voor subsidies bij hun eigen overheid.

Unieke samenwerkingen worden aangegaan met lokale gezondheidsmedewerkers om een grotere doelgroep te bereiken en mensen bewust te maken van het belang van schoon drinkwater en goed sanitair. Daarnaast worden de ondernemers verzameld in coöperaties waardoor ze gesteund worden in moeilijkheden, met bulk korting in kunnen kopen en problemen kunnen aankaarten bij de overheid.

Eindgebruikers kunnen producten kopen en daarna rekenen op service voor reparatie en onderhoud. Waar het eerst soms een maand kon duren voor een waterpomp gerepareerd werd, als hij al gerepareerd werd, is de reactie van ondernemers in het project snel, waardoor water weer snel beschikbaar is meestal zelfs binnen 24 uur.

Uitdagend veranderen

Binnen deze projecten met mooie resultaten zijn er ook uitdagingen. Uitdagingen die medewerkers op kantoor altijd bezighoudt achter de schermen. Goede en relevante informatie over de rurale gebieden en water bronnen is bijna nooit beschikbaar. Dat zorgt voor gebrekkig inzicht in de echte noden van de eindgebruikers.  Om maar te zwijgen van beperkte overheidsbudgetten, politieke onrust en tegenstijdig beleid. Zo kan een situatie ontstaan waar organisaties hetzelfde doel voor ogen hebben, maar elkaar in het (duurzame) vaarwater zitten.

Voor ondernemers die niet geletterd zijn valt het niet mee om de boekhouding te doen. Een financieel stabiel bedrijf ontwikkelen is afhankelijk van veel factoren. De meeste ondernemers leren in de training een bedrijf opzetten maar social marketing blijft moeilijk. Hoe overtuig je mensen te betalen voor jouw diensten en spullen?  Lukt het wel om met alle nieuwe techniek om te gaan in de pomp, zonnepanelen en betalingssystemen?

Oplossingen en vragen

Voor eindgebruikers die geleerd hebben over de effecten van schoon water en hygiëne valt het ook niet mee. Want hoe spaart een eindgebruiker genoeg geld voor een latrine als ze niet zeker weten waar de volgende maaltijd vandaan moet komen? Hoe zorgt Woord en Daad voor een financieel stabiel bedrijf wat tegelijk niet de allerarmsten uitsluit door de prijs?

Voor elke oplossing lijken er weer tien nieuwe vragen te komen. Bij het afronden van mijn onderzoek is dan ook duidelijk: Woord en Daad is niet uitgeleerd! De lessen die gevonden zijn worden gedeeld en vergeleken met andere organisaties en dan? Dan leren we verder, dan vragen we door, dan lossen we op en dan roeien we desnoods, met de aanmoediging van de achterban, tegen de stroom in!

Het veranderen van regelgeving en het lobbyen voor een verandering op zo’n grote schaal kost tijd.  Financiële stabiliteit bereiken met een bedrijf in water en sanitair is uitdagend en kost tijd.

Bereidheid ontwikkelen onder eind gebruikers om te betalen voor water en sanitair kost tijd.

Het duurt misschien langer voor deze resultaten gezien worden en het is uitdagender, maar als de resultaten er zijn, blijven ze. Omdat overheden, bedrijven en eindgebruikers in een waardeketen elkaar voorzien in hun behoeften naar inkomen, water, hygiëne en gezondheid. Ook als het project af is, ook als Woord en Daad er niet meer is, ook als er geen nieuw geld meer geïnvesteerd wordt, omdat het systeem voorgoed veranderd is.