Ethiopië staat voor een grote economische uitdaging. De arbeidsmarkt kan het aantal jongeren dat jaarlijks van school komt nauwelijks een baan bieden. Daarnaast liggen de salarissen bij veel grote bedrijven ver onder de armoedegrens. Dit economische motief is één van de oorzaken van migratie. Voor jongeren lonken de kansen in het buitenland. Binnen het EYE-programma werkt Woord en Daad samen met (lokale) organisaties aan deze grondoorzaken van migratie door jongeren kansen te bieden binnen Ethiopië.
‘Het afgelopen jaar is er veel veranderd,’ vertelt Ephrem Shiferaw, programmamanager van EYE. ‘We hebben een nieuwe regering en die heeft een nieuwe aanpak.’ Die aanpak heeft veel positieve kanten, bijvoorbeeld politieke gevangenen en kritische journalisten zijn vrijgelaten, meer dan 200 geblokkeerde websites zijn vrijgegeven en oppositieleden die in ballingschap leefden kunnen terugkeren naar het land.
‘In het politieke landschap zijn veel positieve veranderingen te zien. Economisch is de verandering minder zichtbaar,’ analyseert Tewodros Shibru, medewerker van EYE, de situatie. ‘De jongere generatie heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de verandering door in de afgelopen jaren de straat op te gaan. De belangrijkste reden hiervoor is de werkloosheid, waardoor jongeren ook gelegenheid hadden om te demonstreren.’
(tekst loopt door onder foto)
Weinig banen en lage salarissen
Op het gebied van arbeid spelen er twee belangrijke issues. In de eerst plaats het tekort aan arbeidsplaatsen en daarnaast de lage salarissen die vooral buitenlandse investeerders betalen. ‘Vorig jaar kwamen er minder banen bij dan dat er jongeren afstudeerden aan de vakscholen en universiteiten,’ schetst Tewodros het probleem. ‘Die hoge werkloosheid is één van de grondoorzaken van migratie. Zelfs de jongeren die via ons programma een baan vinden of voor zichzelf beginnen zijn ontevreden over de mate waarin ze in hun levensonderhoud kunnen voorzien.’
Dat raakt direct aan het tweede probleem. Ethiopië kent geen minimumloon en de afgelopen jaren heeft de regering veel buitenlandse bedrijven naar Ethiopië gehaald met de belofte van goedkope arbeidskrachten. Het gevolg is dat deze bedrijven extreem lage salarissen betalen. Een recent voorbeeld hiervan zijn de salarissen die de Nederlandse bloementelers met een kwekerij in Ethiopië aan hun medewerkers betalen.
(tekst loopt door onder video)
Industriële parken bieden weinig perspectief
De Nederlandse telers beloofden een salarisverhoging, maar de situatie op de industriële parken die de Ethiopische regering introduceerde is niet veel beter. Deze grote bedrijventerreinen verrijzen verspreidt over het land en zijn bestemd voor buitenlandse investeerders. ‘Dat lijkt een mooie kans voor de jongeren, maar de bedrijven investeren vooral vanwege de lage lonen,’ legt Ephrem uit. Vanwege die lage salarissen willen jongeren die afstuderen aan een vakschool of universiteit niet op deze parken werken. Noodgedwongen halen de bedrijven ongeschoolde arbeiders van het platteland. De parken hebben 60.000 arbeidsplaatsen, maar slechts een derde daarvan is ingevuld. ‘In gesprekken met deze buitenlandse bedrijven verwijzen ze vaak naar de situatie in China en Bangladesh 30 jaar geleden. Ze vinden dat de bevolking een offer moet brengen. Er is geen menselijke factor.’
Hoger loon voor goed personeel
De de vakscholen gaan in gesprek met werkgevers over de salariëring. Zo besloot een werkgever het salaris van de medewerkers te verdubbelen naar 1.700 birr (53 euro) na een gesprek met de vakschool. Nog steeds niet veel, maar een grote stap in de goede richting. De bedrijven waar EYE veel mee samenwerkt betalen de werknemers een goed inkomen van zo’n 3.000 birr (93 euro) per maand of meer. ‘Deze bedrijven stellen hoge eisen aan de opleiding van hun werknemers, dus dat is een uitdaging voor ons om de niveaus van de opleidingen hoog te houden.’
(tekst loopt door onder foto)
Minimumloon de oplossing?
Tegelijkertijd zijn er partijen binnen het EYE-consortium die zich richten op beleidsbeïnvloeding van de overheid. ‘De beslissing over een minimumloon ligt niet bij ons, maar we doen wel onderzoek naar minimumloon en migratie. Binnen het netwerk zijn we nauw betrokken bij de arbeidsmarkt. Die informatie nemen we mee naar het politieke niveau,’ legt Tewodros uit.
Toch is het minimumloon alleen niet de oplossing betoogt Ephrem: ‘Het minimumloon is geen toverformule. We moeten investeren in de kwaliteit van de opleidingen zodat de jongeren zich onderscheiden van andere werkzoekenden. Daarom willen we de opleidingen focussen op een aantal sectoren zodat we de beste opleider in deze sectoren zijn.’
(tekst loopt door onder video)
Migratie als statussymbool
Werkloosheid is een belangrijke drijfveer voor migratie, daarom krijgt dit veel aandacht binnen EYE. Ook andere factoren, zoals bewustzijn creëren over de gevaren van illegale migratie binnen een gemeenschap is belangrijk. In bepaalde gemeenschappen wordt migratie gestimuleerd door (geestelijke) leiders. ‘We kunnen en willen migratie niet stoppen, want migratie is een recht. Wat we wel kunnen doen is jongeren informeren over de risico’s van illegale migratie en samenwerken met de overheid om lokaal kansen te creëren voor jongeren.’
Tijdens de training is er ook een onderdeel rond de vraag: moet ik blijven of moet ik migreren? Tijdens die lessen komen de consequenties van migratie naar voren. ‘Sommige jongeren willen emigreren. Die beslissing wordt ook in gemeenschappen en gezinnen gemaakt. Met deze les geven wij de jongeren kennis en bagage rond de uitdagingen, waardoor ze in ieder geval goed geïnformeerd zijn.’ Er zijn ook jongeren die terugkeren na een poging om Europa of het Midden-Oosten te bereiken. ‘Jongeren die terugkeren hebben de consequenties van migratie gezien. Zij zijn toegewijd om in het land te blijven, een bedrijfje te starten en een gezin te stichten.’