Blogs en columns

Vrolijk lachend worden we deze ochtend verwelkomd door Angèle. Zij zal ons op deze bijzondere dag naar Safoura en de andere dames van het project Drops4Crops begeleiden.

Aangezien Ouahigouya, waar Drops4Crops actief is, in ‘oranje gebied’ ligt, is begeleiding noodzakelijk. Als we in de bus stappen, rijden we niet direct weg, maar start Angèle met een gebed voor een veilige reis. Onderweg is het mistig door al het stof. Deze periode is het ‘Harmattan’, waarin Saharazand Burkina Faso ingeblazen wordt. De zon is licht verduisterd en op alle boomblaadjes ligt een laagje rood stof.

Voor we de provincie Yatenga binnen kunnen rijden, stappen we het politiebureau binnen. Onze paspoorten worden grondig bekeken en na het beantwoorden van allerlei vragen, krijgen we toestemming het gebied binnen te rijden. Yatenga is een provincie waarin de lokale koning nog een belangrijke rol vervuld. Hier gelden nog strikte sociale regels.

Na een dikke drie uur rijden vanaf ons hotel, komen we aan bij de velden van de boerengroep van Safoura. We zijn verrast door de grote groep vrouwen die ons staat op te wachten voor een warm onthaal met zang en dans. Het stralende middelpunt is Safoura, die we aanvankelijk niet herkennen omdat we haar voor het laatst in dikke winterjassen in Nederland hebben ontmoet. Vol trots laten de vrouwen hun groene, geïrrigeerde uienvelden zien. Het is een oase van groen, te midden van het stoffige, droge landschap. Drops4Crops maakt het verschil!

Dat blijkt wel uit de speech van de directeur van partnerorganisatie ASPMY van Woord en Daad. Samen met deze partnerorganisatie verbetert Woord en Daad de kennis en de positie van vrouwen, zodat zij toegang krijgen tot land, irrigatie en opslag. Zo kunnen de vrouwen hun velden uitbreiden, meer oogsten, hun producten vermarkten en zo een inkomen verwerven voor het gezin. De directeur benadrukt de betrouwbaarheid en de inzet van de vrouwen, die -zoals we eerder in de reis al zagen- verantwoordelijkheid nemen voor hun gezin.

We zijn getroffen door het werk dat nu met eigen ogen gezien hebben. We volgen Safoura’s raad op, haar wijze woorden luiden: “Als je blij bent, gebruik niet te veel woorden, anders komen er tranen”. Na wederzijdse dankbetuigingen worden er cadeaus uitgewisseld; een beker geitenmelk, maispap (to) met baobabsaus, zakken pinda’s, traditioneel gevlochten mandjes, prachtige kettingen en als hoogtepunt… een levende haan!

Zingend en dansend wordt een weg gebaand naar de bus, waar we van deze vriendelijke en gepassioneerde mensen afscheid nemen. Deze ontmoeting zal ons dit jaar bemoedigen om ons als ambassadeur in te zetten voor dit project.

Terwijl we in de bus weer richting het Zuiden rijden, piept de airco, schijt de haan en klapt de band. Precies twaalf uur nadat we vanochtend vroeg vertrokken zijn, komen we veilig aan in het hotel. We zijn toe en zien uit naar een mooie rustdag. We hopen samen met Christelle en haar familie haar kerk te bezoeken.

Als onderdeel van het Aan Tafel! project reizen enkele ambassadeurs naar Burkina Faso om met eigen ogen te zien hoe ons gedrag verbonden is met mensen ver weg. In 8 dagen tijd hopen ze kennis te maken met de cultuur en de vrouwen in dit land, en ontdekken ze dat een duurzame, eerlijke leefstijl thuis een positief effect heeft op mensen ver weg. Ze zien met eigen ogen hoe Woord en Daad samen met lokale partners een verschil maakt in de levens van mensen en bloggen hier dagelijks over!

Vandaag rond 11.00 uur vertrekken we naar de cashewnotenfabriek van Anatrans. We starten met een lunch, waarna we kennismaken met de Nederlandse managers van de fabriek.

Woord en Daad draagt bij aan de zelfstandige cashewfabriek door investeringen en hulp bij de organisatie van boerengroepen. De fabriek verwerkt de cashewnotenoogst van ruim 4000 boeren uit Oost-Burkina Faso. Op dit moment ligt de fabriek stil, maar als over twee weken de oogst begint, werken er in hoogtijdagen meer dan 1200 mensen in de fabriek, waarvan meer dan 800 vrouwen. Deze vrouwen krijgen de kans om een inkomen te verdienen en hun kinderen naar school te sturen.

Na een presentatie over de fabriek en de cashew situatie in Burkina Fase, krijgen we een rondleiding door de fabriek. We zijn onder de indruk van de tijd die het kost om 1 cashewnoot klaar te maken voor de export. Het proces van sorteren, stomen, drogen, kraken, drogen en wederom sorteren van 1 noot kost ongeveer vier dagen, terwijl de noot dan nog niet eens gezouten en verpakt is. Branden, zouten en verpakken gebeurt in Nederland. Het is een ontzettend arbeidsintensief proces, hoewel machines steeds meer over kunnen gaan nemen in de toekomst. Deze mechanisatie biedt het bedrijf de mogelijkheid om te door te groeien en de werkgelegenheid te behouden. Wat een proces… we zullen nooit meer gedachteloos een cashewnootje eten!

Het bedrijf streeft ernaar om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Zo is he bedrijf bezig met het bouwen van een voorschoolse kinderopvang, zodat vrouwen hun jongste kinderen daar kunnen brengen onder werktijd. Ook is er permanent een verpleegkundige aanwezig en twee uur per dag een dokter waar de werknemers gratis naar toe kunnen. Verder is de fabriek biologisch gecertificeerd en heeft het het Fair Trade label.

De omstandigheden om dit bedrijf in Burkina Faso te leiden zijn lastig. Er is geen goede wetgeving omtrent de export en de aanvoerstroom van cashews naar de fabriek is niet altijd stabiel, vanwege opkopers uit Aziatische landen. Cashew is een gewilde noot en de vraag naar cashewnoten is hoog in de wereld. Het is mooi om te zien hoe de fabriek ondanks deze uitdagingen werkgelegenheid biedt aan zoveel mensen, waaronder vrouwen en zo’n grote cashew speler is in West-Afrika.

Uiteindelijke ontmoeten we Fato. Een medewerker van het eerste uur, die met behulp van het Woord en Daad sponsorprogramma naar school is gegaan, zijn elektricien opleiding heeft afgerond en nu al acht jaar in de fabriek werkt. Hij begon als kwaliteitsmanager en is doorgegroeid tot productiemanager! Dat is toch een ontzettend mooi bewijs dat onderwijs het verschil maakt!?

Met een hoofd vol indrukken gaan we op het guesthouse aan.

Als onderdeel van het Aan Tafel! project reizen enkele ambassadeurs naar Burkina Faso om met eigen ogen te zien hoe ons gedrag verbonden is met mensen ver weg. In 8 dagen tijd hopen ze kennis te maken met de cultuur en de vrouwen in dit land, en ontdekken ze dat een duurzame, eerlijke leefstijl thuis een positief effect heeft op mensen ver weg. Ze zien met eigen ogen hoe Woord en Daad samen met lokale partners een verschil maakt in de levens van mensen en bloggen hier dagelijks over!

Na een koude douche en een fijn ontbijt stappen we vanmorgen in het busje richting twee families in Bobo. Vandaag staat de ontmoeting met vrouwen centraal. Aangekomen bij de families, waar we hartelijk ontvangen worden, lopen we naar de markt.

Hoe dichter we bij de markt komen, hoe meer bedrijvigheid we zien op straat. Links en rechts staan kraampjes en stalletjes op de roodbruine grond. We stoppen als eerste bij een winkeltje waar kilo’s rijst in zakken opgestapeld staan. In het winkeltje wacht iedereen geduldig op zijn beurt, op een houten bankje naast de weegschaal. Zodra we de rijst hebben betaald, wordt de zware zak door de ‘mama’ van het gezin op het hoofd gedragen. We lopen verder en komen aan bij het groente en fruit gedeelte van de markt. Wat een kleurenpracht! Kooltjes, wortels, aubergines, tomaten, bosui, knoflook en allerlei kruiden, alles keurig opgestapeld in hoopjes! Bouillonblokjes zijn te koop per blokje en we zien olie in kleine plastic zakjes. Mensen zijn vriendelijk, lachen veel en zijn benieuwd waar we vandaan komen.

Na het groente en fruit gedeelte, vol geuren en kleuren, lopen we naar een winkeltje met vis. Omdat Burkina Faso niet aan de kust grenst, komt de vis uit Ivoorkust. Het wordt bevroren bewaard en voor onze neus in moten gehakt. Nadat we ook wat houtskool aan hebben geschaft, lopen we in twee groepjes naar de families. Daar aangekomen koken we met elkaar. Het vuur wordt aangestoken, alle groenten gewassen, de knoflook gevijzeld en de rijst in een ruime pan gekookt. Dit alles in grote potten, buiten boven een vuurtje.

Tijdens het koken is er volop ruimte voor gesprekken. We delen over het dagelijks leven, over de kinderen, school, het werk en ons geloof. De familie bij wie we te gast zijn heeft vier kinderen van 18 tot 2 jaar. Doordat haar echtgenoot in de katoen werkt, kunnen de kinderen naar school. Wat een verschil met de kinderen op de markt, die er niet allemaal gezond uitzagen en duidelijk niet naar school konden.

De geur van het eten verspreidt zich in de tuin en verschillende familieleden komen langs om mee te eten. Deze familie beschikt over de luxe van een kraan, waardoor er tussen de middag tientallen kinderen binnen wippen voor een bekertje water. De maaltijd is heerlijk en wordt door de lokale families met de hand gezamenlijk uit een schaal gegeten. We vinden het bijzonder om zo een inkijkje te krijgen bij deze gastvrije familie.

‘s Middags bezoeken we de stoffenmarkt en het oude centrum van Bobo. We zien oude mensen aan de kant van de weg, gezinnen die dicht op elkaar wonen, veel jonge kinderen en overal stof. ‘s Avonds eten we met madame Tamini, die vertelt van haar werk bij ACFIME. Dit is een partnerorganisatie van Woord en Daad, die microkredieten geeft aan vrouwen. Zo kunnen ze hun eigen bedrijfje starten en in hun onderhoud voorzien.

Vandaag hebben we mooie, sterke, hartelijke vrouwen ontmoet. Mooi hoe zij verantwoordelijkheid nemen in het gezin, en oog hebben voor buren, nichtjes en neefjes.

Als onderdeel van het Aan Tafel! project reizen enkele ambassadeurs naar Burkina Faso om met eigen ogen te zien hoe ons gedrag verbonden is met mensen ver weg. In 8 dagen tijd hopen ze kennis te maken met de cultuur en de vrouwen in dit land, en ontdekken ze dat een duurzame, eerlijke leefstijl thuis een positief effect heeft op mensen ver weg. Ze zien met eigen ogen hoe Woord en Daad samen met lokale partners een verschil maakt in de levens van mensen en bloggen hier dagelijks over!

Duurzaamheid is een belangrijk thema van Woord en Daad. We vroegen aan Jan Lock wat dit voor hem persoonlijk betekent, en hoe hij het zelf in praktijk brengt. ‘Duurzaam leven is leuk’, geeft hij aan. ‘En iedereen kan het!’

Wat betekent het begrip duurzaamheid voor jou?
‘Ik heb daar gelijk 3 beelden bij. Voor mij is duurzaamheid in mijn werk allereerst ecologisch: hoe ga je vanuit rentmeesterschap op een goede manier met deze wereld om? En als tweede: hoe duurzaam zijn relaties in je werk? Dan denk ik aan het personeel en ook aan de partners waar we mee samenwerken. En het derde: hoe duurzaam is dat wat we doen bij Woord en Daad? Kan dat uiteindelijk op eigen benen staan? Kan een project uiteindelijk zelfstandig draaien? We willen zo samenwerken dat partners uiteindelijk op eigen wijze een weg in de wereld zoeken en vinden. Ik zie dus een ecologische, een sociale en een economische component.’

Hoe inspireert de Bijbel jou om duurzaam te leven?
‘Ik heb ooit gestudeerd in Wageningen en was veel bezig met landbouwethiek. Dat is voor mij heel inspirerend geweest. Ik was lid van een landbouw-ethiekgroep en daar was duurzaamheid een heel belangrijk thema. Als je naar de Israëlische wetten kijkt, dan zitten daar veel duurzame elementen in, zoals het braakliggen van land en werken met de middelen die je gekregen hebt. Ik was altijd al geïnteresseerd in rentmeesterschap en daarin ligt een grote uitdaging.

Hoe duurzaam ben je in je eigen leefomgeving?
‘Vorig jaar betaalden we per maand € 23,- aan energie, dit jaar € 26,-. En dat was altijd € 260,-Dat hebben we gerealiseerd door in 2013 zonnepanelen te nemen. We hebben ook over een windmolen nagedacht, maar het produceren van een windmolen kost meer dan hij in zijn hele levensduur opbrengt, heb ik me laten vertellen. Toen we in Indonesië werkten hadden we maar één energiebron: een kleine accu voor een zendradio, die ons enige contact met de buitenwereld vormde. Die draaide op een zonnepaneeltje, dus dat idee van zonnepanelen komt ook daarvandaan. Zonnepanelen gaan meer dan 25 jaar mee en vragen nauwelijks onderhoud. En je hebt ze na 8 jaar al terugverdiend. In de praktijk deden we daar 4,5 jaar over. Dus het is ook beter voor je eigen portemonnee. Zo zie je dat het goed uitwerkt als het gaat om de financiële en de ecologische component.’

‘Onze zonnepanelen produceerden meer energie dan we nodig hadden, en toen ben ik ook overgestapt op een half elektrische auto. Ik rij nu een half elektrische auto (een plug in) en tank nog 6 keer per jaar voor zo’n 20.000 kilometer per jaar. Op 29 december – toen ik nog niet wist dat dit interview eraan kwam – heb ik hem geruild voor een volledig elektrische auto. Die hoop ik in april te krijgen.’

Wat ga je dan doen als je je bestemming niet haalt en stil staat op een landweg?
‘Dan komt Nissan om hem weg te slepen en ze zorgen voor vervangend vervoer. Die service verkoopt Nissan mee bij deze auto’s. Mijn zoon is dat een keer overkomen. Als je daar heel angstig van wordt, kun je beter het openbaar vervoer nemen.’

Hoe kijkt de rest van jouw huishouden aan tegen deze ontwikkelingen?
‘We doen het heel erg samen. Wij gebruiken ook weinig aardgas. We houden het huis vorstvrij met aardgas en stoken hout dat we voor een deel zelf produceren in eigen tuin. Als onze ketel straks versleten is willen geen gas meer, maar met een warmtepomp gaan werken. Het is voor mij echt een sport geworden. Ik wil mijn energierekening tot nul terugbrengen.

Wat raad je anderen aan als een goed begin om duurzaam te gaan leven?
‘Koop allereerst een goed huis waarin je weinig hoeft te stoken. En als je een dak hebt waar zonnepanelen op kunnen, gebruik dat dak daar dan ook voor. Duurzaamheid is voor mij nu echt een sport geworden, het is veel leuker dan je denkt. Echt een sport om het zo zuinig mogelijk te doen. Het is echt niet iets wat alleen freaks doen. Iedereen kan het! De uitdaging is wel: zoek je eigen mogelijkheden.’

‘Moeder zijn vind ik een zegen! Maar ook zijn er elke dag veel uitdagingen waar ik mee te maken heb. Elke moeder in Guatemala loopt tegen de slechte economische omstandigheden aan. Maar ik heb hoop op een betere toekomst, ik ben ervan overtuigd dat we vooruit kunnen gaan.’ Moeder Floridalma Dionicio (42) vertelt over haar leven in Guatemala.

Voorbeeld

‘Als meisjes in Guatemala hebben we altijd geleerd dat we verantwoordelijk, voorzichtig en betrouwbaar moeten zijn. Het is belangrijk dat we een goed voorbeeld zijn voor onze kinderen. Dat probeer ik zelf ook door mijn zoon te onderwijzen in Gods wegen. Ik wil een voorbeeld zijn, een hardwerkende vrouw, die zich niet uit het veld laat slaan door de moeilijke omstandigheden in mijn leven.’

‘Ik moet voor mijn zoon tegelijkertijd een moeder en een vader zijn. Daarnaast ben ik de kostwinner. Ik werk extra hard om voldoende inkomsten binnen te krijgen zodat ik voor mijn zoon kan zorgen. Ik wil echt een voorbeeld voor hem zijn. Daarom geef ik nooit op, ongeacht de omstandigheden.’

Zegening

‘Het sponsorprogramma is een grote zegen voor ons! Ik ontvang veel steun van het AMG Guatemala. Mijn economische omstandigheden zijn erg verbeterd. Ik weet dat mijn zoon hier veilig is. Ook vind ik het mooi dat mijn zoon hoort over wie God voor hem wil zijn. En sinds hij door een leerkracht wordt geholpen met zijn huiswerk, gaat het op school ook heel goed. Helaas kan ik hem zelf niet helpen omdat ik analfabeet ben.’

Droom

‘Mijn zoon droomt ervan om brandweerman te worden! Zo kan hij iets terugdoen voor onze gemeenschap in Amparo. De leerkrachten bij AMG vertellen ons altijd dat we, nadat we hebben ontvangen, zelf ook weer weg kunnen geven. En wij hebben zó veel ontvangen! Daarvoor zijn we erg dankbaar. Ik zelf wil een goede burger zijn, iemand die het woord van God uitdraagt. Ik wil mensen aanmoedigen om al hun doelen na te jagen en nooit te stoppen om de liefde van God te zien in mensenlevens.’

 

Iedere moeder is nodig In december vraagt Woord en Daad aandacht voor moeders in ontwikkelingslanden. Vooral op het platteland krijgen vrouwen geen goede zorg rond de geboorte van hun kind, bijvoorbeeld omdat ze geen toegang hebben tot een ziekenhuis. Woord en Daad steunt deze moeders, onder andere via voorlichting en door de beschikbaarheid en bereikbaarheid van zorg te verbeteren. Helpt u mee? Kijk op de actiepagina ‘Iedere moeder is nodig’ en steun deze moeders!

‘Mijn familie bestaat uit acht personen. Mijn man en ik hebben zes kinderen. In ons dorp is het normaal dat een moeder zorgt voor de kinderen en dat zij daar het huishouden bij doet. Maar tegenwoordig hebben moeders ook de verantwoordelijkheid om hun partner te helpen met werk op het land zonder dat zij het huishouden verwaarlozen.’ Moeder Maria Juana is 39 jaar en woont in Guatemala. Zij vertelt haar verhaal.

Dubbele baan

‘In mijn geval doe ik het beide. Ik zorg voor mijn kinderen maar ik werk ook acht uur per dag. Nadat ik gewerkt heb zorg ik voor het huis en geef ik aandacht aan mijn kinderen. Ik denk dat het belangrijk is om te werken zodat ik genoeg middelen heb om voor mijn kinderen te zorgen.’

‘Zeventien jaar was ik toen ik trouwde. Voor de mensen in onze gemeenschap is het heel gebruikelijk dat vrouwen al vanaf hun 14^e of 15^e jaar gaan trouwen. Mijn eerste dochter kreeg ik toen ik achttien jaar was. Ik ben God dankbaar voor het feit dat ik kinderen heb gekregen zonder veel problemen. Sinds ik moeder ben, heb ik steeds meer geleerd over hoe ik kinderen moet opvoeden. We hebben hier niemand die ons kan uitleggen hoe we dat moeten doen.’

Dankbaarheid

‘Mijn dankbaarheid richting God en AMGis groot. AMG geeft mij mogelijkheden op het gebied van werk. Ook ben ik dankbaar voor het sponsorprogramma. Het doet ons goed dat zij het Woord van God horen en leren, we hopen dat onze kinderen goede dingen zullen doen in hun leven. Door het sponsorprogramma kunnen wij ook bezuinigen op het eten dat we moeten kopen. Dit komt doordat twee van onze zes kinderen daar vijf dagen in de week mogen eten.’

Droom

‘Ik hoop en droom dat mijn kinderen professionals worden. We hebben in onze gemeenschap maar weinig professionals en weinig mogelijkheden voor werk. Maar ik wil graag dat mijn kinderen hun dromen bereiken. Een van mijn kinderen wil graag docent worden, en een ander wil graag piloot worden. Ik hoop dat een van mijn andere kinderen dokter wil worden in ons dorp. Ik ben enthousiast over de dromen van mijn kinderen. Voor hen wil ik werken zodat ik ze kan helpen hun dromen te bereiken.’

Iedere moeder is nodig In december vraagt Woord en Daad aandacht voor moeders in ontwikkelingslanden. Vooral op het platteland krijgen vrouwen geen goede zorg rond de geboorte van hun kind, bijvoorbeeld omdat ze geen toegang hebben tot een ziekenhuis. Woord en Daad steunt deze moeders, onder andere via voorlichting en door de beschikbaarheid en bereikbaarheid van zorg te verbeteren. Helpt u mee? Kijk op de actiepagina ‘Iedere moeder is nodig’ en steun deze moeders!

‘Een moeder houdt van haar kinderen, zorgt voor hen en beschermt ze.’ Nancy (35) uit Colombia is moeder van dochter Valentina (9) en zoon Nicolás (4). Haar kinderen zijn enorm belangrijk voor haar. Ze deelt haar verhaal over moeder zijn in Colombia.

‘Ik ben geboren in een familie waar liefde, tolerantie en respect centraal stonden. Mijn ouders zijn christelijk en waren een goed voorbeeld voor ons. We kwamen thuis nooit wat tekort. Toen ik 26 was, trouwde ik met Luis. Het leven van mijn man was heel anders. Hij groeide op in het huis van zijn grootouders en zijn ooms waren niet het beste voorbeeld voor hem.’

Respecteren

‘Na een jaar werd onze Valentina geboren. Met de jaren ging Luis steeds meer alcohol drinken. Hij was niet goed voor me. Uiteindelijk was ik genoodzaakt om van hem te scheiden. Hij woont nu bij een andere vrouw. Persoonlijk leer ik mijn zoon Nicolas om vrouwen te respecteren en mijn dochter Valentina leer ik om goed voor zichzelf te zorgen. Ik wil niet dat ze meemaken wat ik meegemaakt heb en dat ze niet dezelfde fouten maken als die ik heb gemaakt.’

Moederschap

Ondanks alles wil Nancy een zo goed mogelijke moeder zijn. Ze vertelt: ‘Moeder zijn in Colombia, maar ik denk dat dat overal wel zo is, is een grote verantwoordelijkheid. Voor mij was het een droom die werkelijkheid werd om moeder te worden. Ik leer er elke dag nog van. Ik vind mijzelf een goede moeder, omdat ik mijn best doe voor mijn kinderen.’

Waarden bijbrengen

‘Ik ben me er van bewust hoe belangrijk het is om een rolmodel voor mijn kinderen te zijn, ze goede manieren te leren en waarden bij te brengen. Conviventia heeft mij daar veel bij geholpen. Ik vind het zo mooi dat daar aandacht wordt gegeven aan respect, tolerantie, leiderschap en andere waarden. Ze bieden ook workshops aan ons als ouders.’

Toekomst

‘Ik droom van een goede toekomst voor mijn kinderen. Ik hoop dat hun dromen werkelijkheid worden. Valentina wil graag dokter worden, Nicolas houdt van motors en wil graag politieagent worden. Ze zijn allebei erg intelligent en leren snel. Ik wil ze ondersteunen en bemoedigen zoveel als ik kan.’

 

Iedere moeder is nodig In december vraagt Woord en Daad aandacht voor moeders in ontwikkelingslanden. Vooral op het platteland krijgen vrouwen geen goede zorg rond de geboorte van hun kind, bijvoorbeeld omdat ze geen toegang hebben tot een ziekenhuis. Woord en Daad steunt deze moeders, onder andere via voorlichting en door de beschikbaarheid en bereikbaarheid van zorg te verbeteren. Helpt u mee? Kijk op de actiepagina ‘Iedere moeder is nodig’ en steun deze moeders!

Na een 10-daagse donorreis in Bangladesh, mochten we afgelopen zaterdagmiddag weer in Nederland arriveren. Wanneer we terugkijken zijn er veel verhalen die ons bij zijn gebleven. De enorme hoeveelheid inwoners van dit land lijken talloos, omgerekend gaat het om 1070 inwoners per vierkante kilometer, en iedereen heeft zijn eigen verhaal. Wanneer je je tussen deze mensenmassa begeeft en deelneemt aan het hectische verkeer is elk beeld dat je met je eigen ogen opneemt een verhaal op zich.

De verhalen die wij mee mochten maken spelen zich af in verschillende leeftijdscategorieën, met een spanwijdte van een jongetje van 24 dagen (welke na 7,5 maand zwangerschap op deze wereld kwam) tot een vrouw van 100 jaar. Het jongetje werd geboren in een nieuw huis uit ons huizenbouwprogramma, de oude dame heeft 100 jaar geleefd in een zeer rurale en uitzichtloze omgeving.

Het verhaal van bescherming van moeder en kind liet ons zien wat goede voorlichting bij zwangerschap en geboorte betekent voor de overlevingskansen van moeder en kind. Geen overbodige luxe in een context waar 40 van de 1000 kinderen voor het vijfde levensjaar overlijdt.

Het verhaal van onderwijs gaf ons inzicht in de urgentie van onze educatieve projecten. Ontwikkeling van de jeugd maakt hen sterker en zet hen in hun kracht doordat zij met hun eigen talenten een weg kunnen vinden in de maatschappij.

Het verhaal van WASH (Water Sanitatie en Hygiene) vertelde ons hoe er voor miljoenen mensen toegang tot schoondrink water en bewustwording rondom sanitaire issues gecreëerd kan worden,

Het verhaal van ons huizenbouwproject was een weergave dat het ook in ontwikkelingslanden mogelijk is om door ondernemerschap je eigen huis te realiseren. Tegelijkertijd geeft dit de deelnemers van deze microhypotheek een enorme boost rondom eigenwaarde omdat zij inzet beloond zien worden. Tevens zijn zij een voorbeeld in hun eigen omgeving.

De verhalen spelen zich af in verschillende levensfases. Deze fases zijn min of meer aan elkaar verbonden. Voor ons was het een verrijkende ervaring om te zien dat we kunnen bijdragen aan de behoeften die er per fase is om armoede te overstijgen, zodat het jongetje van 24 dagen oud hopelijk in andere omstandigheden mag leven als de hoogbejaarde dame van 100 jaar.

De laatste dag van onze reis in Bangladesh is aangebroken. Na een goede nacht in hotel Long Beach Suites gaan we vandaag Old Dhaka bezoeken. Reisleider is vandaag Shanto, de jongeman die leiding geeft aan de groep medewerkers die de leemblokken in Shariatpur maken. Hij woont al lang in Dhaka en gaat ons vandaag dus rondleiden.

Het is mooi weer, er is een blauwe lucht te zien dus er is geen sprake van smog. Met de bus rijden we van ons hotel in het noorden van Dhaka naar Old Dhaka in het zuiden. Hier gaan we echt het drukke en luidruchtige verkeer ervaren door plaats te nemen in open paardenkoetsen. De menners van de paarden zijn jonge gasten en de grote wielen van de koetsen blijken maar half met rubber te zijn bedekt. Al ratelend en schommelend slingeren we ons door het verkeer bestaande uit driewieltaxi’s, ontelbare riksja’s en verroeste bussen. Naast de paus die vandaag de stad bezoekt, zijn wij als groep zeker de tweede bezienswaardigheid gezien alle lachende en fotograferende Bengalen die ons op onze tocht volgen.

We houden halt bij de juwelierstraat van Old Dhaka. Zowel mannen als vrouwen dragen hier veel en voornamelijk gouden juwelen, dus dat rechtvaardigt dat er dan een hele juwelierstraat in de stad is gevestigd. Het is meer een steeg met aan weerszijden een diepe goot die zo te zien, maar vooral te ruiken, dienst doet als riool. Op sommige plekken zijn mannen een en ander aan het leegscheppen; het lijkt me dat de geur niet verder nader beschreven hoeft te worden.

Ja, dit is een juweliersstraat. Schrijver dezer blog heeft een jarige dochter vandaag en weet onder belangstelling van de groep en dankzij de rijk gevulde portemonnee van Maarten van Middelkoop een mooi gouden kleinood te bemachtigen met een door hemzelf officieel ondertekend certificaat van echtheid – om ongerustheid over de financiën van Woord en Daad maar gelijk weg te nemen heeft de koper een kwartier later bij een ATM van de Dutch BanglaBank de ontstane schuld weer ingelost.

Opeens zijn we enkele mannen van de groep kwijt, wat gezien hun belangstelling voor alle bijzonderheden die we zien niet vreemd is. Ben en onze reisleider nemen gelijk actie en gaan op zoek naar de afgedwaalde schapen. In deze drukke stad kun je natuurlijk geen risico’s nemen. Het is ook wel fijn dat we morgen als gehele groep weer in Nederland komen. De rest van de groep wacht geduldig af, en ja hoor, daar stappen opeens Baltus en Jan uit een steeg met voor alle vrouwen een guirlande van afrikaantjes. Deze worden door beide heren natuurlijk omstandig bij de dames omgehangen met als gevolg een verkeersopstopping vanwege alle belangstelling die dat oproept bij onze Bengaalse stadgenoten.

Na de kokosnotenhandelaar van enige omzet te hebben voorzien lopen we naar onze volgende attractie van deze dag. Een vaartocht per roeiboot over de rivier. Deze bootjes liggen naast de machtige veerponten die vandaag blijkbaar tevergeefs op passagiers wachten. Beide boottypen maken gebruik van dezelfde steiger met als gevolg dat wij een reuzenstap moeten maken om in het roeibootje te komen. U zult begrijpen dat dit ook onder grote belangstelling gebeurt waarbij lachtsalvo’s klinken bij het instappen van enige ‘gewichtige’ reisgenoten. De vaartocht kan beginnen en uitgezwaaid door een steiger vol jongens en mannen kiezen wij de rust van het ruime sop. Al gauw moeten we dat sop letterlijk nemen want water kun je het echt niet noemen. Wat smerig is het hier zowel op het water als langs de oevers. Dat mensen hier in deze viezigheid kunnen leven, onbegrijpelijk. Niet verwonderlijk worden we dan verderop weer door de roeiers in een vuilnisbelt, onderbroken door enkele moestuintjes, afgezet.

Achter de kademuur ligt de groente- en fruitmarkt. Dat ziet er heel wat beter uit en het is erg leuk om hier overheen te lopen. Wat een vele soorten groenten en fruit worden hier verhandeld. Het is een leven van jewelste. Aan het einde van de markt heeft onze reisleider het ultieme Dhaka-gevoel voor ons in petto. Een tocht per riksja naar het fort. Je kunt met z’n tweeën plaatsnemen, althans dat geldt dan voor Bengalen. Hooggezeten achter de riskja-fietser heb je een prachtig uitzicht over het de straten en het verkeer. Je moet je wel met twee handen vasthouden want de kwaliteit van de straten laat niet toe rustig de krant te lezen.

Het fort is wellicht het oudste deel van Dhaka. Toen het enkele eeuwen geleden werd gerealiseerd diende het als bescherming tegen aanvallen vanuit de langslopende rivier. Maar de loop van de rivier is door de tijd heen veranderd, vandaar dat het fort nu midden in de stad ligt. Aangezien het vandaag de wekelijkse vrije dag in Bangladesh is, zijn er veel mensen in het park rondom het fort. Leuk om te zien hoe ook zij genieten van hun vrije dag en het mooie weer. De Bengalen zijn vrijwel allemaal op en top gekleed en veel meisjes lopen als prinsesjes rond, voorzien van mooie jurkjes en rijkelijk geschminkte snoeten. Ook hier hebben wij en de Bengalen nogal wederzijdse belangstelling voor elkaar wat tot uitdrukking komt in talloze selfie-poses en het beantwoorden van de vraag ‘where do you come from’.

Na zo een uurtje rondgedraald te hebben, verlaten we het park en wringen we ons tussen de stilstaande riksja’s naar onze bus die netjes aan de zijkant van de weg geparkeerd staat. Hoe we hier uit moeten komen is nog wel een vraag maar die wordt al snel beantwoord door de zeer wijze spreuk ‘geduld is een schone zaak’, ofwel in meetbare geduld-eenheden ‘een half uur doen om het parkeervak uit te komen’. Wij hebben echter de tijd. Het is vier uur en we hebben alleen nog het ‘shoppen’ op het programma staan.

We worden door onze buschauffeur bij een bekende shopping-mall afgezet waar we souvenirs kunnen kopen. Het is er zeer druk en de aanleiding is dat op 1 december de kortingsperiode begint. Er wordt wel eens gezegd dat Nederlanders van koopjes houden maar we hebben hier gezien dat Bengalen daar ook niet vies van zijn. Het is schuifelen door de gangpaden en vooral laatstgenoemde spreuk uitoefenen in de rij bij de kassa’s.

Om een uur of zeven zijn we weer bij ons hotel. We hebben daar de mogelijkheid om ons nog even op te frissen voordat we naar een restaurant bij de luchthaven gaan. Onze vlucht gaat namelijk om 00:45 uur op 2 december. Met een heerlijke maaltijd in een mooi hotel besluiten we ons verblijf in Bangladesh. Het was een enerverende, boeiende, mooie en als groep onderling gezellige reis onder leiding van Arjen Bulk die samen met Maarten van Middelkoop de terechte door Hans van Rhijn uitgesproken dankwoorden in ontvangst mocht nemen. Straks begint de lange reis van Dhaka via Dubai naar Amsterdam en we zien uit naar de ontmoeting met de in Nederland achtergebleven gezinnen en familieleden.

Van 22 november tot en met 1 december reist Woord en Daad met een groep ondernemers door Bangladesh. Ze zullen onder andere het Safe Motherhoodproject, het WASH-project (Water, Sanitatie en Hygiëne) en het huizenbouwproject bezoeken. Volg hun reis via deze blogs.

Vanmorgen om 7.45 uur stond het ontbijt weer voor ons klaar. Ook hadden we de koffers weer gepakt voor ons vertrek naar Shariatpur. Vanmorgen hebben we projecten bezocht in het kader van het WaSH programma (water, sanitatie en hygiëne) van CSS en Woord en Daad.

Na een uur rijden kwamen we aan bij onze eerste stop. Hier bezochten we een ondernemer die zich richt op het produceren en verkopen van latrines (dit zijn toiletten). Hier kregen we informatie over de producten en werking hiervan. Er werd verteld hoe het WaSH-programma bijgedragen heeft aan de hygiëne onder de bevolking. Op dit moment maakt ongeveer 80 procent van de bevolking gebruik van deze toiletten. Ook hebben we een kijkje genomen in het naastliggende dorpje waar we met veel bekijks werden onthaald. Hier ontmoetten we een Bengaalse oma wiens leeftijd uit drie cijfers bestond (100 jaar!).

Een paar kilometer verder waren we getuige van een bewustwordingsbijeenkomst met meer dan 30 vrouwen. De vrouwen krijgen elke maand voorlichting over hygiëne. Er werd een demonstratie gegeven hoe men op een goede manier de handen moet wassen, iets wat voor ons als westerlingen eigenlijk vanzelfsprekend is. Ook waren we zelf toe aan een sanitaire stop en konden we zo gelijk een latrine van binnen bekijken!

In de middag stond de reis naar Shariatpur op het programma! Onderweg kwamen we ogen tekort van wat we allemaal konden zien langs de weg. Links en rechts van de weg konden we de kweekvijvers van garnalen zien. Ook reden we door een gebied waar veel jute werd verbouwd en de jute werd gedroogd langs de weg, het lag zo ver we konden kijken. Ondertussen werden we begeleid door een politieauto, welke zes keer werd afgewisseld bij het passeren van een districtsgrens.

Na een voorspoedige reis van ongeveer 3,5 uur kwamen we aan bij de NGO SDS. Dit is tevens de plek waar de modelwoning en productielocatie van Inclusive Home Solutions (IHS) staat [de partnerorganisatie van het huizenbouwproject, red.]. Na een vriendelijk onthaal met bloemen en koffie namen we afscheid van onze begeleiders van CSS. Maarten van Middelkoop, de projectleider van het huizenbouwproject, en zijn vrouw sloten daarna aan bij de groep om ons de komende dagen te begeleiden. Na een fanatiek potje volleybal met de studenten, kregen we te horen dat het guesthouse waar we zouden verblijven nog niet opgeleverd was. Daarom slapen we deze nachten nog in de oude verblijven. Nog net voordat het donker werd hebben we een wandeling gemaakt buiten de poort. Hier hebben we de politieacademie bezocht. De avond werd afgesloten met een heerlijk diner. Wederom een zeer geslaagde dag!

Zondag 26 november. Om 8 uur werd er weer een heerlijk ontbijt geserveerd. Na het ontbijt hebben we de weekopening in het AVA-center van CSS bijgewoond. Hier komen de medewerkers van CSS samen om de week te beginnen met zingen en gebed.

Voor het gebed konden de medewerkers vragen om voorbede voor familieleden. Wij mochten kaarten uitdelen aan de medewerkers waarvan een familielid jarig was geweest in de afgelopen week en waar een jubileum was gevierd. Hierna heeft Arjen het werk van Woord en Daad gepresenteerd en de groep voorgesteld. Als groep hebben we toen voor de gemeente gezongen, Psalm 25:2 en het lied: Samen in de naam van Jezus.

Na het zingen heeft Luuk de medewerkers toegesproken. Hij heeft gelezen uit Lukas 15:20-24, hier komt de verloren zoon terug bij zijn vader. Hij maakte de toepassing dat Jezus is gekomen voor ons allen. Als Hij niet was gekomen voor onze zonden dan waren we allen verloren. Dit heeft hij verduidelijkt met een voorbeeld: In Nederland zwemmen we in de zomer in de zee, sommigen gaan te ver en zien het gevaar niet. Dan gaan de reddingswerkers de zee op om deze persoon te redden. Jezus komt om zondaren te redden, Hij is de enige redder, in Bangladesh en in Nederland.

Na de dienst hebben we gesproken met de manager van JBS, de manager van school, een voorganger, de manager van het AVA-center en onze reisleider Roy van CSS over het christelijk leven in Bangladesh. In het algemeen hebben christenen goede relaties met moslims en hindoes. Christenen proberen door de liefde te laten zien wat het betekent om christen te zijn.

Hierna zijn we voor de lunch naar de rivier gereden, waar we genoten hebben van een prachtig stukje natuur en heerlijk eten. In dit gebied liggen ook kweekvijvers waar Panga en Tilapia wordt gekweekt. De vis voor ons diner werd hier gevangen.

Om half vijf begon de kerkdienst in de lokale kerk. Hier werd gezongen, gebeden en gesproken. Ook hier heeft Arjen verteld over het werk van Woord en Daad en de samenwerking met CSS en hebben we dezelfde liederen gezongen als ‘s morgens tijdens de weekopening. Tijdens de dienst werd gesproken door een gastspreker uit de USA. Hij was samen met zijn vrouw in Bangladesh om te evangeliseren. Dit werd toegespitst op Mattheüs 25:14-30. We moeten allemaal onze talenten die we gekregen hebben gebruiken, ook hier om de gemeente uit te breiden.

Het diner kregen we toen we weer terug waren in het AVA-center. De vis was op voortreffelijke wijze klaargemaakt. De maaltijd werd afgesloten met een korte overdenking over de twee verschillende wegen. Als we op reis gaan denken we ook allemaal na over de bestemming waar we naar toe gaan, maar het belangrijkste is dat we weten waar onze levensreis naartoe gaat. Tot slot van de avond hebben we psalmen gezongen in de hal van het AVA-center, begeleid door Teus op een handbediend harmonium.

Khulna, 24 november 2017. Vandaag staat het tweede deel van onze heenreis op het programma. Na een goed, voornamelijk Bengaals ontbijt, vertrekken we om half negen naar de luchthaven voor onze vlucht naar Jessore.

Dat blijkt maar een half uurtje vliegen te zijn, maar over de weg kan dit zomaar 15 uur duren, aldus onze gids van CSS. De oorzaken zijn slechte wegen en de vele verkeersopstoppingen. Die ervaring krijgen we mee op onze rit van het vliegveld van Jessore naar de stad Khulna, het einddoel van onze bestemming. Ondanks de zeer slechte wegen en het chaotische verkeer kijken we onze ogen uit. Op foto’s hadden we al het een en ander gezien, maar het dan met eigen ogen zien blijft toch erg verrassend en overweldigend. Krioelende riskja’s, uitpuilende bussen met evenveel mensen op het dak dan erin, fietskarren met meters hoog opgestapelde rijstbalen, boomstammen, of koeien… En langs de wegen allerlei winkeltjes, barbiers, slagerijen, autospuiterijen. En dat allemaal in de open lucht.

Na een drie uur durende hotsende en botsende rit komen we bij het AVA-center van CSS in Khulna aan waar we hartelijk worden ontvangen. We krijgen na de lunch de nieuwe documentaire van CSS te zien waardoor we een goede indruk krijgen van al het werk dat CSS doet en welke vakopleidingen worden aangeboden.

Aan het eind van de middag gaan we op bezoek bij het meisjeshuis Home of Blessings. De ontvangst is overweldigend. Allereerst krijgen we allemaal een mooie bos bloemen. Alle meisjes staan aan weerszijden van het pad opgesteld en gooien bloemblaadjes op het pad wanneer we langs hen lopen. Zo bereiken we, gevolgd door een groep trommelaars, nogal opgelaten de grote zaal waarin iedereen vervolgens plaatsneemt. Er is een heel programma voorbereid, bestaande uit onder andere het optreden van een zanggroepje en het uitbeelden van enkele Bijbelse thema’s zoals de gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus.

Na dit programma mogen wij ons allemaal voorstellen en worden onze woorden in het Bengaals vertaald. Als groep hebben wij voor de meisjes het lied ‘Samen in de naam van Jezus’ gezongen.

Voor alle 303 meisjes hebben we vanuit Nederland een cadeautje meegenomen die we voor de maaltijd aan hen uitdelen.

Dan is het tijd voor een korte pauze waarin de laatste voorbereidingen voor de avondmaaltijd worden getroffen. De koks hebben hun best gedaan. Rijst met heerlijke groeten, vis en kip. We eten allemaal hetzelfde, het enige verschil is dat de grote mensen met mes en vork eten en de meisjes met hun handen… zoals ze dat gewend zijn.

Na hartelijk afscheid genomen te hebben rijden we door druk Khulna naar ons rustige onderkomen in het AVA Center. Zo komt er aan deze prachtige en enerverende dag een einde en kunnen we alle opgedane indrukken gaan verwerken door bijvoorbeeld een blog te schrijven…

We delen graag verhalen met u over mensen in het Zuiden. Deze keer over Tariku, 14 jaar, een gewone jongen in Ethiopië. Hij leefde maandenlang op straat, at slecht voedsel en sliep onder bruggen. Wat is er in zijn leven gebeurd?

Op de foto: Tariku met zijn moeder. Om privacyredenen zijn ze onherkenbaar in beeld gebracht. Tariku is een gefingeerde naam.

Tariku komt uit een gezin dat in grote armoede leeft. Ze wonen op het platteland van Ethiopië, in een gebied waar bijna geen werk te vinden is. Tariku’s moeder, Amarech, wil een beter leven voor haar kinderen, maar daarvoor is geld nodig. Daarom heeft ze een plan bedacht. Ze vertrekt naar buurland Soedan om daar te werken. Het geld dat ze verdient, zal ze naar haar gezin te sturen.
Maar het leven in Soedan is totaal niet wat ze ervan verwacht had: ze heeft nauwelijks werk en bijna niets te eten. Ze brengt zelfs een maand door in de gevangenis.

Op straat

Hoe gaat het intussen met Amarechs gezin? Tot overmaat van ramp verlaat ook Tariku’s vader het gezin en trouwt met een andere vrouw. Door het vertrek van zijn ouders is Tariku, als oudste kind, in één klap verantwoordelijk geworden voor zijn jongere broers en zussen. Tariku gaat niet meer naar school. Hij vult zijn dagen met zoeken naar werk: op sommige dagen verdient hij wat geld, op andere dagen niets.

De verantwoordelijkheid wordt hem te veel. Als hij wéér een dag niets verdiend heeft, neemt Tariku een besluit. Hij verlaat zijn jongere broers en zussen en vertrekt naar de stad. Daar zal hij gemakkelijker werk vinden, hebben mensen hem verteld.

Helaas wordt het er niet beter op voor hem. Hij woont op straat, want ook in de stad slaagt Tariku er niet in werk te vinden. Het leven op straat is ellendig en gevaarlijk. Tariku verlangt ernaar terug te gaan naar zijn familie, maar hij durft niet. Hij heeft geen geld verdiend en om met lege handen aan te komen…

Alles verandert

Juist op dit moment vinden de straatwerkers van RETRAK hem. Zij nodigen hem uit naar het Transition Centre van RETRAK te komen en Tariku neemt de uitnodiging aan. Bij RETRAK krijgt hij gezond te eten, hij heeft een bed om in te slapen en komt tot rust. Hij gaat opnieuw naar school en werkt hard om goede resultaten te behalen. In zijn vrije tijd vindt hij het heerlijk om te voetballen met zijn nieuwe vrienden van het centrum. Zijn maatschappelijk werker, Debebe, helpt Tariku zijn trauma’s te verwerken. ‘Bij RETRAK behandelt iedereen mij als een mens, een persoon met gevoelens. Sinds mijn moeder ons verliet, heb ik dat nooit meer gevoeld,’ vertelt Tariku hem.

Weer samen

Tijdens Tariku’s tijd bij RETRAK keert zijn moeder Amarech terug naar Ethiopië. Ze is hoogzwanger en voelt zich verdrietig en teleurgesteld. Na een lange reis staat ze bij haar oude huis. Daar treft ze alleen haar jongste kinderen, ondervoed en zwak. Ze ontdekt dat haar man en oudste zoon het huis hebben verlaten. Amarech doet er alles aan haar zoon te vinden, maar slaagt daar niet in. Haar hart is gebroken. Tot op een dag Debebe, de maatschappelijk werker van RETRAK, Tariku naar huis brengt. Amarech heeft haar zoon al meer dan een jaar niet gezien en kan haar ogen niet geloven. Lange tijd hangt ze om zijn hals. ‘Ik heb een grote fout gemaakt door naar Soedan te gaan,’ zegt ze tegen haar zoon. ‘Mijn kinderen hadden me nodig. Ik had bij jullie moeten blijven. Geld is belangrijk, maar liefde en aandacht zijn meer waard dan al het geld van de wereld.’

Debebe vertelt Amarech over alles wat Tariku in de tussentijd heeft meegemaakt. Debebe praat ook met Amarech over hoe ze een goede moeder kan zijn. Hoe ze haar kinderen regels en liefde kan meegeven. Hoe belangrijk het is om aan de toekomst van de kinderen te werken. RETRAK leent de familie een klein bedrag waarmee Amarech een bedrijfje kan opzetten, om in haar eigen onderhoud te voorzien.

Nooit de hoop verloren

Drie maanden later bezoekt Debebe deze familie opnieuw. Tariku gaat nog steeds naar school en geniet daar erg van. Hij beseft dat zijn leven heel anders had kunnen verlopen als hij nog op straat had geleefd. ‘Ik ben blij dat ik de hoop op een betere toekomst nooit ben verloren,’ zegt hij. Met het bedrijfje van Amarech gaat het goed. Ze kan met het geld dat ze verdient voor haar gezin zorgen. De familie is vooral heel gelukkig weer samen te zijn.

Nawoord van Lynn Kay:
‘Terwijl ik het verhaal van Tariku opschreef, realiseerde ik me weer hoe arme gezinnen worstelen om het hoofd boven water te houden. Zoals wij allemaal maken ze keuzes, goede en slechte. Maar niet zelden hebben die keuzes grote gevolgen voor de kinderen.’

RETRAK is een christelijke partnerorganisatie van Woord en Daad, die werkt onder straatkinderen in Ethiopië. RETRAK plaatst deze kinderen vanuit een leven vol armoede en uitsluiting terug in een positieve omgeving. Met de kinderen én hun families wordt gewerkt aan een stabiele, gezonde toekomst, waarin zij economisch onafhankelijk zijn.

Dit artikel verscheen december 2017 in het (gratis) kwartaalblad Werelddelen van Woord en Daad. Ook dit gratis blad lezen? Vraag een abonnement aan.

‘To Do lo puedo en Christo que me fortalece’ staat er in grote, zelfgemaakte letters. Een kleine zoektocht maakt al gauw duidelijk wat dit betekent: ‘ik kan alles doen door Christus die mij kracht geeft.’ Zelfs in het laboratorium staat een tekst, dit keer uit Johannes 15: ‘Niemand heeft meer liefde dan hij die zijn leven geeft voor vrienden’. Bijbelteksten kom je overal tegen bij de scholen en projecten die we bezoeken.

Alianne van de Kieft is met zeven andere studenten van Driestar Hogeschool op werkbezoek in Colombia voor het project Geef ze een TIEN! met Woord en Daad. In deze blog deelt ze haar ervaringen.

Boven het Camp-centre, waar we zaterdag geweest zijn, staan de woorden: ‘Dios es Amor’, God is liefde. Liefde stralen de Colombianen die wij ontmoeten ook uit. We ervaren het in hun glimmende ogen, de knuffels en de kussen die we krijgen. Dat komt misschien ook door de cultuur. Ik merk dat de kinderen ons gemakkelijk vertrouwen, zoals dat meisje dat op de terugweg in de bus met haar hoofd op mijn schoot gaat liggen.

’s Zaterdags worden we ergens midden in Bogotá uit de bus gezet. Er staat een lange rij met mensen. ‘Die gaan vast ook naar de kerk’, grapt iemand. Zelf zijn we daar naar op weg, maar eerst drinken we een bak koffie bij het cafè Juan 15:16. En dan blijkt inderdaad dat al die mensen naar de gemeente gaan die wij willen bezoeken. Het gebouw zit vol met drieduizend mensen. We denken dat dit te vergelijken is met een redelijke gemeente in Nederland. Totdat we horen dat dit een van de drie diensten van zaterdag is en er morgen nog vijf volgen, allemaal bezocht door drieduizend anderen.

Zondagochtend zijn we in een heel andere dienst. Een kleine gemeente die voor het eerst een groep buitenlanders verwelkomt en daardoor bemoedigd wordt. Voorin de kerk staat op de muur: ‘Wie in Mij gelooft, zoals de Schrift zegt, stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien’. We gaan nog even langs in de kinderdienst waarbij de kinderen ons een lied voordragen. Als we terugkomen bij de jongeren van deze gemeente volgt een vraaggesprek. Ons vragen ze hoe wij het geloof uitdragen in een seculiere samenleving. We weten niet goed hoe we daarop moeten antwoorden, juist omdat we hier zien hoe vrij de mensen uitkomen voor hun geloof. Op een bepaald moment hebben we het over gebroken gezinnen. Is het voor kinderen uit zulke gezinnen moeilijker om de rol van God de Vader te begrijpen? Juist niet, vertellen de jongeren ons, omdat Hij juist dan Diegene is Die het gezin completeert.

Na de bijeenkomst gaan we mee met de jongeren van de gemeente naar een voetbalveldje midden in de wijk. Vorige week zijn hier twee jongens doodgeschoten. Nu is er een wedstrijd. In de pauze organiseren de jongeren een evangelisatieactiviteit. Wij doen mee en bidden met de mensen en geven de teams en toeschouwers kaartjes met Bijbelteksten mee. Wat ontzettend gaaf is het om met geliefde broeders en zusters bezig te zijn in Gods Koninkrijk, en Zijn liefde te laten zien aan mensen die in een harde buurt wonen.

Ook op de school waar we te gast waren, is de christelijke identiteit duidelijk zichtbaar. Waar je ook maar kijkt op de muren in de gangen en in de klassen, er hangen Bijbelteksten. Bij binnenkomst in een klas gaan kinderen naast hun stoel staan en zeggen een Bijbeltekst voor je op. Dit zijn nog maar een paar elementen die we de afgelopen dagen hebben. Dan vormt zich vanzelf de vraag: is geloof zichtbaar in mijn christelijke gemeenschap?