Deze column is geplaatst in het RD van 5 oktober 2020
Werkeloosheid stijgt bij tweede golf mogelijk met 8,5 procent’. ‘Shell, BAM, TATA en KLM schrappen duizenden banen, reorganisaties zijn op komst.’ Willekeurige koppen die de afgelopen week mijn aandacht trokken. De werkeloosheid stijgt en de vooruitzichten zijn onheilspellend.
Als ik het nieuws volg bekruipt me de vraag: ‘In welke tijd leven wij?’
Veel mensen verliezen hun baan en daarmee een inkomen.
Het is echter meer dan dat. Mensen worden buiten het arbeidsproces geplaatst, missen de sociale werkkring en raken in een isolement.
Werk geeft een stuk waardigheid, ‘dignity’ zoals je in het Engels zo prachtig kunt zeggen.
Praat met iemand die werkeloos is of was en je hoort vaak de pijn van het uitgeschakeld zijn. Werken hoort bij de mens en daarom is het extra pijnlijk als dat je ontnomen wordt. Kijk maar wat Genesis 1 schrijft. God was aan het werk, schiep de hemel en de aarde. Daarna schiep God de mens en gaf hem ook direct de opdracht om voor de aarde te zorgen en die te onderhouden.
In den beginne was er werk, op een paradijselijke manier.
Na Genesis 3 veranderde dit: ‘ In het zweet Uws aanschijns zult gij brood eten.’
Dat zien we bijvoorbeeld in de welvaartsmaatschappij waar mensen dreigen burn-out of bore-out te raken door de hoge druk die ze ervaren om te presteren. Of in landen waar de economie achterblijft en de werkeloosheid hoog is door het ontbreken van werkgelegenheid. Het vinden van een baan onder waardige omstandigheden is voor veel mensen sowieso geen haalbare kaart.
De koffieboeren in Nicaragua verdienen onder erbarmelijke omstandigheden hun brood. In de steek gelaten vrouwen in de hoofdstad van Colombia bieden, ten einde raad, hun lichaam aan om de magen van hun kinderen te vullen. In India maken kinderen in katoenfabrieken lange dagen en zien het zonlicht bijna niet. Boeren in Benin kampen met de gevolgen van klimaatverandering en zien hun oogst in het voorjaar verbranden door de felle zon en in het najaar weggespoeld worden door hevige regens.
De werkelijkheid na Genesis 3 is wereldwijd een harde realiteit.
Toch zag ik juist in die moeilijke omstandigheden stukjes paradijs, die me lieten zien dat God werken als scheppingsgáve heeft meegegeven. Rijstboeren en -boerinnen in Sierra Leonne kunnen hun geluk niet op als ze na een training hun oogst verdubbeld zien. Een jonge vrouw uit Colombia die jaren noodgedwongen in de prostitutie werkte liet me ontroerd een prachtig kledingstuk zien, dat ze als eerste betaalde opdracht voor een klant maakte. Dit werkgeluk geeft mensen hun waardigheid terug en laat iets zien van hoe God de wereld eigenlijk bedoeld had.
Die waardigheid is helaas op veel plaatsen in de wereld ver te zoeken. Nog steeds worden arme boeren uitgebuit om tegen lage prijzen te leveren. Nog steeds werken te veel mensen tegen lage lonen in fabrieken. Consumenten worden door verschillende partijen opgeroepen eerlijke keuzes te maken bij hun aankopen. De macht om misstanden aan te pakken ligt primair bij bedrijven. Daarom werken de overheid, vakbonden en maatschappelijke organisaties samen met bedrijven in convenanten waarin samen wordt gewerkt aan en duurzamere economie met waardig werk. In diverse sectoren worden kleine stapjes gezet om mensen op een waardige manier hun beroep te kunnen laten uitoefenen. Zoals het in de volmaakte schepping ooit was bedoeld.
In de roman De Tornado van Bé Nijenhuis komt iets van het volmaakte en paradijselijke werken terug, hoe onheilspellend de omstandigheden in het boek verder ook zijn. De vrome boerenknecht Ezen doet zijn werk vanuit een diepe christelijke spiritualiteit. Hij heeft een sterk verlangen naar de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Deze plek stelt hij zich voor als een plek waar hij mag spitten op eindeloze akkers, zonder moe te worden. Het volmaakte leven is voor Ezen een leven waar werk en activiteit is.
Als ik door het platteland van West-Afrika rijd en ik zie de boeren daar ploegen op de opengescheurde aarde, denk ik wel eens aan Ezen. In gedachten zie ik deze boeren met hun verweerde gezichten in een hersteld en volmaakt lichaam naast Ezen staan. Ze spitten eindeloos door, zonder moe te worden, in zachte klei.
De auteur is directeur bij Woord en Daad.
Beeld Getty Images