Dit is een artikel uit het Reformatorisch Dagblad (4 mei 2021).
Het Omtzigtdebat op 1 april had weinig grappigs in zich. De spanning was te snijden en Nederland leek op een historisch moment af te stevenen: de val van Rutte. Het draagvlak voor de minister-president brokkelde in de loop van de dag steeds verder af. Het debat sleepte voort en ontnam me een fors deel van m’n nachtrust. Tot het historische moment van stemmen. Rutte bleef aan, maar er was sprake van een vertrouwensbreuk.
Hoe langer ik naar het debat keek, hoe meer spijt ik kreeg van mijn column in deze krant van de dinsdag ervoor (30-3). In die ‘feestcolumn’ speelde ik de loftrompet op de gezonde democratie van Nederland, in tegenstelling tot ontwikkelingslanden waar dit ver te zoeken is. Ik vond dat we ons als Nederland gelukkig mochten prijzen met de waarden van onze democratie. En dat vind ik nog steeds. Toch keek ik verbijsterd naar wat er in Den Haag gebeurde. Transparantie, en daarmee het vertrouwen, was ver te zoeken. Laat ik eerlijk zijn: na het Omtzigtdebat had ik de ‘feestcolumn’ anders ingestoken.
Transparantie en vertrouwen, daar draaide het om. Stukken moesten openbaar gemaakt worden. Hoogleraren staats- en bestuursrecht bogen zich over wat nu juridisch wel of niet kon. De vraag werd opgeworpen: „Kun je nog besturen als alles openbaar gemaakt wordt?” Transparantie is goed maar waar trek je in de politiek de grens? De veelbesproken notulen zijn inmiddels gepubliceerd én er is door het kabinet aangifte gedaan wegens lekken. Een duidelijk signaal.
Voor de goededoelensector zijn er geen grenzen aan transparantie. Transparantie en vertrouwen gaan hand in hand. Gebrek hieraan zou de teloorgang van de sector zijn.
En terecht. Donateurs hebben recht op een duidelijke verslaggeving van de geldstromen, inzicht in de bestedingen van giften en een reflectie op de kwaliteit van programma’s.
In 2004 werd door PricewaterhouseCoopers voor het eerst de Transparant Prijs uitgereikt, aan KWF Kankerbestrijding, als prijs voor het goede doel met de meest transparante verslaglegging. Veertien jaar lang werd de Transparant Prijs uitgereikt. Deze gaf de sector een boost aan meer transparantie over verantwoording van geldstromen én inhoud van het werk.
Het Instituut voor Briljante Mislukkingen daagde de goededoelensector uit ook de mislukkingen te delen. „Deel als organisatie je mislukking en laat zien wat je hiervan geleerd hebt.” Hoewel dit een spannende exercitie leek, leverde het verrassend genoeg vooral veel waardering en lof op bij het gevende publiek. De les? Open, eerlijk en kwetsbaar delen wat je doet, oogst alleen maar meer vertrouwen, ook als dingen niet goed gaan.
Onlangs sprak ik een kritische ondernemer die zo zijn vragen had. Met de christelijke identiteit van onze organisatie had hij niet veel. Onze visie op ontwikkelingswerk sprak hem vooral aan: duurzaam bouwen aan veranderingen. Hij begreep dat dit tijd kost. Als ondernemer was hij echter geschrokken van de hulpindustrie, die volgens hem welig tierde in ontwikkelingssamenwerkingsland. Vooral de subsidies met enorme verantwoordingsprotocollen konden hem niet bekoren. „Misschien ga ik je shockeren, maar het slechte DNA van de mens zie ik teveel terug in ontwikkelingssamenwerking.”
Met een glimlach verwees ik hem naar onze visie en missie, waar de gebrokenheid van deze wereld wordt genoemd. Mijn shock was dus niet groot.
Dat we, ondanks die wetenschap, het allerbeste zoeken voor de allerarmsten en rentmeesterschap daarbij hoog in het vaandel willen houden, oogstte bij hem alleen maar lof. We legden alle cijfers eerlijk op tafel en gaven inzicht waar het niet op rolletjes loopt. Hoewel het niet onze intentie van het gesprek was, gaf hij bij de afsluiting aan ons financieel te willen steunen.
Dat het in Den Haag transparanter kan, is voor mij geen vraag. Ik zeg eerlijk dat ik ook niet precies weet waar de grens getrokken moet worden. Wel ben ik ervan overtuigd dat transparantie in de goededoelensector grenzeloos is. Sterker nog: uiteindelijk gaat het in Den Haag (of waar ook ter wereld) om de dingen die je doet die niemand ziet. Die zeggen wie je bent.
De auteur is directeur-bestuurder bij Woord en Daad.
beeld ANP, Roos Koole