Dit artikel komt uit het septembernummer van Werelddelen
‘Ieder mens heeft het in zich om van betekenis te willen zijn. Om de wereld een stukje mooier achter te willen laten dan hij/zij haar aangetroffen heeft. We doen dat (onder andere) door te werken. Werk wordt gezien als een missie in het leven. Een roeping, zo je wilt.’ Aan het woord is dr. ir. Jan van der Stoep, bijzonder hoogleraar christelijke filosofie. We praten met hem in ‘Werelddelen, de podcast’ over het onderzoek ‘professionaliteit en bezieling’ dat Woord en Daad samen met de Christelijke Hogeschool Ede en Leliezorg Groep uitvoert. Het onderzoek vindt onder meer plaats in verschillende landen waar Woord en Daad een vakopleiding heeft.
‘Roeping’ en ‘bezieling’ zijn grote woorden. Wij denken dan vaak aan bijzondere of geestelijke beroepen. Maar dit onderzoek kijkt ook juist naar vakscholen?
Er wordt inderdaad nog wel eens te veel gekeken naar de intellectuele beroepen als we het hebben over roeping en zingeving. Maar juist mensen die een ambacht beoefenen – ik hou van dat woord ‘ambacht’, zoals een timmerman of een schilder – zijn zo wezenlijk voor de infrastructuur van een samenleving. Zonder de vitale beroepen, als boeren en bakkers, zou onze samenleving niet functioneren.
Als protestantse christenen in Nederland staan we in de traditie van de Reformatie. Mensen als Luther en Calvijn hebben heel erg benadrukt dat je God ook kunt dienen en eren in het gewone leven en niet alleen als geestelijke. God dienen doe je niet alleen op zondag, je hebt ook een roeping door de week. Het is ora et labora: bid én werk!
Onze traditie benadrukt het belang van ambacht. Wij zien God ook als een Ambachtsman. Hij schiep de aarde en zei iedere dag weer: ‘Het is goed.’ Als later de Tabernakel wordt gebouwd, krijgen de bouwers de hulp van de Heilige Geest (Exodus 31:3). De Geest is niet slechts aanwezig om te werken in harten, maar ook om te werken door de handen van mensen heen. We kennen vast allemaal het beeld van de pottenbakker. God is in dat beeld een Ambachtsman. Werk heeft een rol in hoe wij kijken naar God, en naar onszelf, als geschapen naar Zijn beeld.
Is werk soms ook niet een noodzakelijk kwaad?
Ik noemde net Genesis 1, het scheppingswerk van God, maar natuurlijk hebben we het ook over Genesis 3: ‘In het zweet uws aanschijns zult gij brood eten.’ Ik denk bij werk ook vaak aan de Tien Geboden, die beginnen met: ‘Ik ben de HEERE, uw God, Die u uit Egypte, uit het diensthuis, uitgeleid hebt.’ Als je praat over werk, dan praat je niet alleen over de mooie kant, maar ook over de pijnlijke kanten van slavernij, van doornen en distels, van doorbuffelen. Vroeger zagen we werk als een noodzakelijk kwaad: we hadden een inkomen nodig om in ons levensonderhoud te kunnen voorzien. Tegenwoordig hebben we het veel vaker over zingeving in ons werk. Werk moet vooral ook ‘leuk’ zijn.
Praat ik met partners van Woord en Daad in het Zuiden, dan merk ik dat men daar vooral dankbaar is voor werk, ongeacht welk werk dan ook. Ik denk dat dat een belangrijke kant is van werk, dat wij die zingevingskant van het werk misschien ook wel iets te belangrijk zijn gaan vinden. En misschien… daardoor ook wel een beetje verslaafd zijn geraakt aan ons werk. Überhaupt moeten we nadenken over dat woord ‘zingeving’. Dan lijkt het een beetje alsof wij ‘zin geven’ aan het werk. En zo denken wij er stiekem ook vaak over. Maar volgens mij ontvang je ‘zin’. De wereld is ‘zinvol’ en door te werken mag je meedoen aan die zinvolle wereld.
U heeft verschillende interviews gehouden binnen de werkgelegenheidsprojecten van Woord en Daad. Wat viel u daarin op?
In de projecten van Woord en Daad waarin jongeren naar een baan worden begeleid, heb ik gezien dat de focus niet enkel ligt op de arbeid, maar juist ook op het sociale aspect wat bij werken komt kijken. ‘Wie mag je zijn als mens en wie mag je zijn in je werk?’ Je moet je voorstellen dat jongeren die uit een heel arm gezin komen niet opgroeien met waarden die voor ons wellicht vanzelfsprekend zijn. En dan zijn er natuurlijk ook cultuurverschillen in deze waarden: partners van Woord en Daad zijn vaker geneigd nederigheid en gehoorzaamheid te benadrukken. Wij hier in Nederland hebben het vaker over verantwoordelijk zijn en juist ook opstaan tegen onrecht.
Als we het hebben over ‘waardig’ werk gaat dat dieper dan ‘goed’ werk. Want het begint al met de jongere zelf, die zichzelf mag zien als waardevol. Als kostbaar in de ogen van God. Natuurlijk leven we in een gebroken wereld. Maar veel jongeren zijn opgegroeid in een omgeving waarin ze vaak weinig positiefs te horen kregen, wat zorgt voor een heel laag zelfbeeld. Wil je met plezier en trots kunnen werken, dan moet je geloven dat je ook iets bij mag en kan dragen. En dat is niet omdat de jongere nou per se zo goed is, maar omdat hij of zij door God gewild is.
Jerome Cbacungan, elektronicastudent in de Filipijnen
‘Mijn docent zei: Overwin je problemen met de hulp van God’
Op een christelijke school krijg je veel ruimte om te groeien, vindt Jerome Cabacungan (22) uit Tibagan, Filipijnen. Hij is student Elektronica & Communicatietechnologie (ECT) aan de vakopleiding ASHTEC in Bulacan. ‘De Bijbel geeft me rust.’
Jerome koos voor ASHTEC vanwege de kwaliteit van de school. ‘De opleiding staat heel goed bekend. Maar ik had ook gehoord dat de levens van studenten veranderden omdat zij de Heere Jezus leerden kennen.’ Hij is als persoon veranderd sinds hij bij ASHTEC studeert. ‘Ik heb veel geleerd over de Bijbel. Ook merk ik dat ik beter met tegenslagen kan omgaan.’
Moeilijke start
De elektronicastudent groeide op in een gezin van zes. Zijn vader werkt in Saudi-Arabië. ‘Ondanks zijn baan heeft mijn moeder altijd zorgen over de rekeningen die betaald moeten worden,’ vertelt Jerome. ‘Ik werk hard en ben competitief ingesteld, dus soms vind ik het lastig dat de omstandigheden niet meteen veranderen. De docenten moedigen mij en mijn medestudenten aan om door te zetten. Mijn docent, meneer Alberto, heeft mij wat dat betreft enorm geïnspireerd. Hij zei: “Alle begin is moeilijk, maar overwin je problemen met de hulp van God. Dan ligt de toekomst voor je open”.’
Wat betekent het om een Christelijke professional te zijn? Hoe verbind je Christelijk geloof en professioneel handelen?
De afgelopen vier jaren hebben de Christelijke Hogeschool Ede, Woord en Daad en Lelie zorggroep vanuit het project ‘Christelijke Professie’ gezamenlijk onderzoek laten doen (o.a. door Dr. Ir. Jan van der Stoep) naar dit thema. Binnen Woord en Daad lag de focus op de uitwerking op ons programma Werk en Opleiding waarin we jongeren verbinden met de wereld van werk en ondernemerschap. Hierbij hebben we als team gereflecteerd en onderzoek gedaan in de landen Burkina Faso, Bangladesh en Filippijnen. O.a. de volgende thema’s kwamen daarbij aan de orde: ‘Christelijke missie en ontwikkelingssamenwerking’, ‘waardig werk’, en ‘op waarde gebaseerde persoonsvorming’. Deze thema’s dragen bij aan de ontwikkeling van ons werkgelegenheidsprogramma waarbij we identiteit en professionaliteit aan elkaar verbinden.
Beluister de podcastaflevering met Jan van der Stoep
We praten met Jan van der Stoep in ‘Werelddelen – de Podcast’ over het onderzoek ‘Professionaliteit en Bezieling’ dat Woord en Daad samen met de Christelijke Hogeschool Ede en Leliezorg Groep uitvoert. Het onderzoek vindt onder meer plaats in verschillende landen waar Woord en Daad een vakopleiding heeft.