Nieuws en verhalen

Vandaag een drukke dag: we hebben een stevig programma voor de boeg. Half zeven uit bed, zeven uur ontbijt, kwart voor acht op de wielen. Het thema voor vandaag is ‘vakopleidingen’. De coördinator van Job booster in Bobo, Wolfgang Sanou, is tijdig te plekke en (bege)leidt ons de hele dag. Een goedlachse en deskundige man.

Als eerste zijn we bij de vakschool van Credo, Baraka geweest. Een mooie, brede school: basis-, middelbaar-, en vakonderwijs. Destijds door Wim Simons gestart: chapeau. Als eerste hadden we een prachtige ontmoeting met een zeker dertig jongemannen en vrouwen die op de Baraka school waren opgeleid, en nu allemaal aan het werk waren, deels als ondernemer. Mooi om te zien is dat er een doorgaande lijn is in de coaching door Silas en vakdocenten, na het verlaten van de school. Een levendige ontmoeting met een zeer gemotiveerde groep jonge mensen, die ook gevraagd en ongevraagd advies gaven aan de vakschool om het onderwijssysteem te verbeteren. Dat getuigt van durf, want je eigen school adviseren is hier niet zo gebruikelijk.

Tijdens op de rondleiding op de vakschool hebben we heel veel gezien. Prachtige Schneider trainingskits voor zonne-energie en motoraandrijvingen, die nog niet gebruikt werden, de techniek van het lassen die – niet alleen hier – voor verbetering vatbaar is, en dat men hier moet roeien met de korte riemen die ze hebben. Een prachtige vakschool, die verder kan groeien! Zoals gebruikelijk, sluiten we af met de ‘photo de famille’.

Het tweede bezoek was aan de huishoudopleiding CAFTD. Een vrij jonge opleiding die door Job booster in de versnelling gekomen is. Dat de huishoudelijke opleiding een kwaliteitsborging krijgt is nieuw voor Burkina, en geeft de werknemers ook meer zekerheid. Madame Colette Ouadraogo heeft visie en geeft krachtige leiding hieraan. We kregen een prachtige demo van bedden opmaken, waarvan wij zelfs nog konden leren ….. Veel dames uiteraard in de opleiding, wat uiteraard een vrolijk gekwetter oplevert. Wel weer een kans voor een charmeoffensief van André met uiteraard. een foto shoot. En ook hier: de photo de famille. We zijn de tel inmiddels kwijt.

Daarna hebben we de tweede locatie van deze school bezocht. Een klas met circa tachtig (!) leerlingen die onderwezen werden in ondernemerschap. Een jonge leerkracht, die deze hele groep bespeelt alsof het de gewoonste zaak van de wereld is: ongelooflijk! We kregen veel vragen terug, vooral op het gebied van ondernemerschap en het opleidingsprogramma in Nederland. Na ons bezoek werden de leerlingen losgelaten en genoten van hun maaltijd. Voor ons een uitgelezen kans om één op één contacten te maken, dat levert mooie inzichten op. Vrouwen die in de klas zitten, maar ook drie kinderen hebben. Een jongeman van misschien zestien jaar, die vraagt: hoe kan je ervoor zorgen dat ons beroep beter gewaardeerd wordt? Op zijn leeftijd denk hij al als een ondernemer, en maakt ijverig aantekeningen. En, om niet te vergeten: de Europese droom komt altijd op tafel: in Europa is alles beter en komt het vanzelf naar je toe. We sloten tot onze vreugde opnieuw af met een photo de famille.

Het vierde bezoek betreft de landbouwopleiding CFEA. Deze heeft een kersverse 10-daagse agribusiness opleiding die een versnelling gekregen heeft door Job booster. Een zeer gemotiveerde leraar en dito groep: ze komen omdat ze het echt zelf willen. De klas was voor ons langer gebleven en stelde ons mooie vragen. Het doel van de opleiding is dat ze een eigen business opzetten. Mooie opzet van de cursus: een test als nulmeting en resultaatverplichting. Geen resultaat = geen certificaat. De mooiste vraag was: kan je ons adviseren wat ik moet doen bij tegenslag? Daar konden we wel wat mee, want dat maken wij zelf ook mee. Gelukkig sloten we af met de photo de famille, in twee soorten.

Als kers op de pudding en tot groot genoegen van John bezochten we een autogarage. John was bijna afgehaakt, na alle naaiateliers, en André en Egbert ook wel. Dit was een hele mooie afsluiting van de dag. Monsieur Sanou runt zowel een middelbare school als een garageopleiding-met-garage. Iedere drie jaar levert hij tien deskundige monteurs af. Een voor Burkinese begrippen zeer nette garage en opleiding, waar orde en regel heerste. De eigenaar had vier jaar in Duitsland gestudeerd, in Mannheim. Hij sprak goed Duits. Dat was wel leuk, dan hoefde Cees een keer niet te vertalen. Al pratend vroegen we of er in Burkina ook een opleiding is voor vrachtauto monteurs. Het aantal vrachtauto’s die ‘en panne’ staan, zou zo’n opleiding wel rechtvaardigen! Je gelooft het niet, maar zo’n opleiding bestaat niet! De baas van het spul vond dit een mooi idee, en Wolfgang Sanou ook. Kortom, de kiem is gelegd. De les is wel dat je echt met ondernemers moet praten om te peilen wat hier leeft, en ook leerden we hoe belangrijk het is om een goede contactpersoon te hebben. Wolfgang is dat beslist. Om het verhaal áf te maken hebben we in het diepe duister nog een photo de famille gemaakt, waaraan wij uiteraard met plezier onze medewerking geven.

Tot slot zijn we weer geland in het hotel. Terugkijkend vonden we het allemaal inspirerend hoe zowel Wolfgang Sanou als madame Ouadraogo de leerlingen een hart onder de riem stak. Een deel van de Burkinabe is niet makkelijk op gang te brengen en ziet weinig perspectief, maar wij zijn vandaag jonge mensen tegengekomen én inspirerende leiders met visie, die dit volk verder gaan brengen.

Van 12 tot met 20 oktober zijn twee ondernemers en twee docenten van het Hoornbeeck College met Woord en Daad op bezoek bij het Job Booster programma in Burkina Faso. Via blogs doen ze verslag van hun ervaringen.

Een mens is altijd op reis. Waarheen? Op het moment dat ik dit schrijf, vliegen we over de Sahara, ergens midden tussen de driehoek Bochar, Taoudenni en Tamanrasset. Een ongelooflijk grote zandbak duizenden kilometer lang, waarin hitte en droogte domineert. Cees vult mij aan: de Sahara is veel meer dan alleen zand: ook rotsen en stenen. Schaarse wolken werpen soms wat schaduw. Op 11 kilometer hoogte is het 60 graden onder nul, beneden zal het zeker honderd graden warmer zijn. Als je naar beneden kijkt, is het enige dat varieert het reliëf van het landschap. Soms een uitgedroogde wadi, en bij zeer hoge uitzondering een gebouwtje. Teken van leven? Hoe kan een mens die hier reist, zijn weg vinden? Dit is dus het landschap waardoor de Afrikaanse vluchtelingen naar Libië trekken.

Vanochtend zijn we op tijd vertrokken. De ‘Veluwse groep’ (John, Arjan en Dick) om half vijf vanuit Wekerom, Barneveld en Veenendaal, via Gorinchem (Cees opgepikt) per auto naar Brussel. André en Egbert zijn per trein van Bodegraven via Woerden, Rotterdam naar Brussel gereisd. Na het gebruikelijke ongemak van een bijna gemiste trein en wat gezoek op Brussel-Zuid, zijn we per TGV naar het vliegveld Charles de Gaulle vertrokken. Die reis verliep voorspoedig en we waren ruim voor twaalf uur op de airport. De bagage was in Brussel al ingecheckt, dus die zware last waren we al kwijt. Charles de Gaulle is een moderne luchthaven; daar vonden we onze weg wel, na wat gedoe met te veel kilo’s handbagage. Rond half twee taxieden we richting startbaan, alwaar een voorspoedige reis begon. Het weer was prachtig, zowel in Frankrijk als onderweg.

Na de naar het lijkt eindeloze Sahara is het zicht op de majestueuze Niger een verademing. Boven Burkina ontwikkelen zich grote stapelwolken tot wel tien kilometer hoogte, en hebben we last van wat turbulentie. Een kleine tegenvaller is dat we via Accra (Ghana) naar Ouagadougou vliegen. We passeren Tombouctou (ja het bestaat echt) en vliegen Ouaga links voorbij, ofwel we laten het rechts liggen, en zullen van Accra weer terugvliegen na een stop van een uur. Zo kom je nog eens ergens. In Accra wisselt de crew. Een uurtje gerommel in het vliegtuig en een kans om de benen te strekken.

Bij aankomst in Ouaga ontmoeten we op de airport Henk en Joke van Ingen. Dat was een hartelijk weerzien. Tijdens het bezoek in 2017 hebben we zondags de maaltijd van hen genoten. Op de airport bleek dat alle koffers op één na waren aangekomen. Dat levert uiteraard weer de nodige papierwinkel op. Een aardige jongedame die ons door de customs loodste, hielp ons hierbij. Volgens haar zeggen was zij het officieuze, het enige en (naar onze inschatting) zelf benoemde welkomstteam van de airport van Ouaga. Aanvankelijk leek dit leuk, maar later verwachte ze een fooi, die veel hoger was die wij wilden geven. Het was eigenlijk een herhalingsoefening van leerpunt één: accepteer geen hulp of maak eerst afspraken.

Na aankomst in het hotel ‘Residence Diana’ konden we uitblazen achter een biertje of glaasje fris. Hier maakten we kennis met Barto(lomy), projectmanager van Job Booster. Het werd laat, Nederlandse tijd na enen, lokale tijd half twaalf, en iedereen was moe. We hebben een goede nachtrust genoten. Zaterdagochtend zijn we op ’t gemak opgestaan, een goed ontbijt genoten en zijn rond een uur of half tien, samen met Christoffe Zongo (TVET coördinator Job Booster) richting Gourcy vertrokken. Onderweg hebben we Daniel Ouadraogo opgepikt. Na een voorspoedige reis arriveerden we rond half één in Gourcy. Na de formaliteiten bij de Gendarmerie hebben we een uitgebreid bezoek gebracht aan de Bethel school in Gourcy. Onder leiding van Jonathan Yameogo (directeur van de vakscholen in Gourcy en Nazareth/Ouahigouya) en Christoffe hebben we een indrukwekkende rondgang gemaakt langs de nieuwe trainingen:

• De (pilot van de) business training (BEST) aan de groep 15-30 jarigen. Een zeer gemotiveerde groep en docenten. Na afloop van de training wordt door iedere student een business plan opgesteld, dat door Jonathan en zijn team wordt beoordeeld.
• De kleermakersopleiding. In een opleiding bestaande uit drie modules van elk drie maanden en in oplopende moeilijkheidsgraad wordt aan de cursisten een specialisme geleerd, zoals het maken van herenpantalons of overhemden.
• De praktische opleiding elektrotechniek van drie maanden. Deze wordt door Eliëzer gegeven. Vooral gericht op praktische vaardigheden voor het maken van huisinstallaties.

Wat ons opviel was de hoge motivatie van de docenten en het leiderschap en ondernemerschap dat Jonathan uitstraalt. Ze hebben zelfvertrouwen en zijn trots op het resultaat dat tot op heden is bereikt. We waren erg blij om dit te zien, het was een grote vooruitgang.

Na het welkom in het Bethel guesthouse van AEAD en de lunch bereid door de trouwe kok Gaston, zijn we op bezoek geweest bij een aantal ‘small enterprises’ in Gourcy, die gelieerd zijn aan Job Booster. Dit was heel verhelderend, en laat soms ook weer zien dat we moeten denken op kleine schaal en in kleine stappen, om grote resultaten te bereiken. De volgende bezoeken hebben we gebracht:

• Bouw van twaalf winkeltjes. Hier waren stageplaatsen voor bouwkundige studenten bij ondernemer en leermeester Abraham Ouadraogo.
• Een 22 jarige jongeman (Zokba Amade) met een metaalwerkplaats, met twee jongeren als werknemer. Hij had zijn opleiding bij de TVET in Nazareth gehad. Best verlegen, maar hij had echte plannen en dromen. Prachtig om al die oogjes achter hem te zien van jongens die verlangend naar een betere toekomst meeluisteren.
• Het naaiatelier onder leiding van madame Ouadraogo die betaalde leer-werkplaatsen aanbied. Mooi bedrijfje, ze kiest voor kwaliteit. Ze had dit jaar vier werknemers aangenomen!
• Twee motor-onderhoudsmonteurs (deux rouleurs), de gebroeders Ouadraogo. Zij gaan in hun bedrijfjes veertig jonge monteurs opleiden. Heel ambitieus en vooral die ogen van de jongens die over hun schouder meekijken: je voelt dat ze de kansen nodig hebben, maar ook gaan grijpen.

Kortom, een indrukwekkende dag waarin soms de armoede je aangrijnst, en andersom je ziet dat een goede man en het goede team een enorm goede invloed uitoefent en er veel vooruitgang geboekt is. Het opleiden is geen doel zich, maar het middel tot ondernemerschap. Een dag om dankbaar op terug te kijken.

Over de reis

Teamsamenstelling

• Cees Oosterhuis – projectmanager voor Job Booster Burkina Faso voor Woord en Daad
• Dick Prosman – relatiebeheerder bedrijven voor Woord en Daad
• Arjan de Jager – Docent praktijkbegeleiding afdeling Techniek en ICT (BPV) bij het Hoornbeeck College en projectleider voor Job Booster namens Hoornbeeck
• John van de Hoek – Docent praktijkbegeleiding afdeling mobiliteit bij het Hoornbeeck
• André Rijfers – Installateur en eigenaar van Rijfers Installatietechiek
• Egbert Klop – directeur BlueTerra Energie Experts en mede eigenaar van DWA Holding

Doelstellingen van het Job Booster programma

• versterking van de samenwerking en het netwerken met de private sector;
• vraaggestuurd vakonderwijs, gerichte modulaire opleidingen;
• 20.800 studenten in vier jaar;
• minimaal 15.000 studenten in vier jaar aan een baan helpen c.q. een eigen bedrijf te laten starten;
• 50% van de studenten is vrouwelijk;
• kwaliteitsverbetering van de 41 vakscholen;
• samenwerking met de lokale overheid met betrekking tot ontwikkeling van jongeren en hun werkgelegenheid;
• (Inter)nationaal netwerk voor werkgelegenheid (onder andere met Noorse, Nederlandse, Franse en Burkinese partijen).

Programma

• Vrijdag 12 Okt: Nl – Brussel – Parijs – Ouagadougou
• Zaterdag 13 Okt: Ouagadougou, kennismaking JB team, doorreis naar Ouahigouya
• Zondag 14 Okt: Kerkgang en rust in Gourcy
• Maandag 15 Okt: bezoek AEAD vakschool in Ouahigouya; terugreis Ouagadougou
• Dinsdag 16 Okt: reis naar Bobo-Dioulasso;
• Woensdag 17 Okt: bezoeken Job Booster Bobo
• Donderdag 18 Okt: bezoeken Job Booster Bobo; terugreis naar Ouagadougou
• Vrijdag 19 Okt: afronding en evaluatie reis met JB team en consortium; ‘s avonds naar vliegveld Ouagadougou voor terugreis naar Parijs
• Zaterdag 20 Okt: aankomst Parijs, doorreis Brussel en doorreis NL

Van 12 tot met 20 oktober zijn twee ondernemers en twee docenten van het Hoornbeeck College met Woord en Daad op bezoek bij het Job Booster programma in Burkina Faso. Via blogs doen ze verslag van hun ervaringen.

Na een heerlijke nachtrust onder het kletteren van de regen stonden we vandaag weer fris op. Er stond van onze onevenaarbare kok een heerlijk ontbijt klaar. Deze dag staat in het teken van afscheid nemen en ontmoeten. Afscheid nemen van onze zorgzame mensen van het guesthouse en het weerzien van de leerkrachten en leerlingen waaronder voor ons bekenden (bekenden voor André en Egbert). We zien er erg naar uit hen te ontmoeten en de ontwikkelingen van vakschool Nazareth te mogen zien.

Eenmaal aangekomen op de vakschool was het weerzien hartverwarmend. Een aantal leraren en leerlingen herkenden we meteen en hadden goede ontmoetingen. We startte met de rondleiding in de hout -en metaal lokalen welke we vorig jaar hebben ingericht. Tot onze blijdschap en verbazing zagen deze lokalen er zeer goed uit en worden de machines goed gebruikt. Er werd aangegeven dat er training en kennisoverdracht wel noodzakelijk blijft. Daarna volgde de elektra afdeling en de naaiafdeling. Allebei opleidingen die een behoorlijke groei doormaken. Na de fijne gesprekken en hugs moesten we weer afscheid nemen van elkaar.

Na ons vertrek zijn we de stad Ouahigouya in gegaan. Als eerste hebben we een bezoek gebracht bij een garagehouder ‘Garage Modern’ van monsieur Amos in Ouahigouya en besproken hoe hij met de school in Nazareth kan samenwerken. Vervolgens hebben we een mooi naaiatelier bezocht met circa acht werknemers. De eigenaar werkt al sinds 2008 met de vakschool samen, dit is een mooi voorbeeld. Daarna hebben we een timmerman gespreken. Wat deze man doet is een prachtig voorbeeld van het Job booster programma. Deze man leidt jongeren op en blijft hen coachen, ook na de opleiding. Hij is als een soort (groot)vader voor ze.

De tijd gaat hard en het werd al weer tijd voor de lunch. Deze keer stond er kip met patat op het menu waar heerlijk van werd gesmuld, niet het minst door onze Burkinese vrienden! Tijdens de lunch hebben we van de gelegenheid gebruik gemaakt om nog eens dieper met de directeur van de school (Jonathan) door te praten over wat nu echt noodzakelijk is voor een beter presteren van de vakschool. Elementen welke in het Job Booster programma passen hebben we meegenomen.

Na de lunch bleek de koffer van Egbert gearriveerd te zijn. Snel hebben we die opgehaald en zijn toch nog even teruggereden naar de vakschool om de inhoud over te dragen aan de vakschool en nog wat blije(re) gezichten achter te laten. Het werd alweer de hoogste tijd om Ouahigouya te verlaten om voor het donker in Ouagadougou aan te komen. Deze reis beslaat toch al gauw twee uur. Wat we nog niet hadden meegemaakt en ook niet hadden gehoopt gebeurde toch… Net voorbij Gourcy schokte de auto van Daniel enorm en hij stopte hij de auto direct. Na inspectie van het voertuig bleek het rechter voorwiel wel heel raar aan de auto vast te zitten en stond helemaal scheef, ja nagenoeg plat…

Wat was het geweldig om John (leraar mobiliteit Hoornbeek) bij ons te hebben op dat moment. Na een korte analyse bleek de bevestiging van de draagarm los te zitten: er miste een moer en daardoor was de bevestigingsbout losgeschoten. Het wiel moest eraf maar de moer was weg… Met tape elektradraad en een sjorband moest het toch op de Afrikaanse manier gerepareerd worden. Vakmanschap en adequaat handelen van de leraar zorgde ervoor dat de auto weer snel recht op zijn poten stond.

Om dat de duisternis snel over Ouahigouya valt en het daardoor onveilig wordt hebben Daniel en zijn mensen de klus verder af moeten maken. Later hoorden we dat het was gelukt en dat ook zij veilig in Ouaga aangekomen waren. Gelukkig zijn we veilig aangekomen in Ouagadougou en hebben na een heerlijke pizza uitgebreid geëvalueerd. Toen onze evaluatiebatterij leeg was zijn we naar bed gegaan, daar waren we wel aan toe.

Woord en Daad-medewerkers Arjen Bulk en Cees Oosterhuis reizen door Tsjaad met een groep betrokken ondernemers uit Veenendaal. Ze bezoeken onder andere het agrarische project van partnerorganisatie PCAR in Tsjaad. Volg hun belevenissen via deze blogs.

Vannacht alweer de laatste nacht in Bousso waarin wij met zijn allen buiten onder de sterrenhemel hebben geslapen. Na een wasbeurt in de buitendouche die bestaat uit een emmer water tussen 3 muren zonder dak en een openwaaiend gordijntje stond onder de boom gebraden kip met rijst voor het ontbijt klaar. Was dit die kip die wij gisterenavond vanuit de keuken zijn laatste noodkreet uit hoorden kakelen?

Eerst achterop brommers naar de bootjes om de rivier Chari over te steken. De auto’s van PCAR stonden aan de andere kant van de rivier klaar om ons eerst naar een land met Sesamzaad te brengen. De boer gaf aan erg tevreden te zijn over de adviezen die hij gekregen heeft, maar dat hij niet het geld had om de hoeveelheid biologische pesticiden te kopen die hij eigenlijk nodig had.

De bedoeling was dat wij nog wat meer boeren en boerengroepen zouden gaan bezoeken maar wij moesten zo snel mogelijk naar Ba-illi omdat het vliegtuigje (Cessna 208) eerder aankwam en ook eerder wilde vertrekken naar N’Djamena in verband met verwachte regenbuien.

Ik heb dit bezoek als een mooie en op meerdere vlakken als zinvolle tijdbesteding ervaren. Wij hebben ook proberen mee te denken wat er gedaan zou kunnen worden in de volgende stappen van dit project. De boeren moet hier nog wel van heel ver komen. Op dit moment doen de meeste boeren alles nog met de hand sommige geven aan graag een paard te willen hebben maar daar het geld niet voor te hebben. De boeren wonen in de dorpen en in het dorp is zo’n beetje iedereen boer. Het draait hier vooral om het voorzien van eerste levensbehoefte en het helpen van en het delen met elkaar. Er zijn ook geen fatsoenlijke wegen om goederen af te kunnen voeren naar de stad.

Reisgenoten bedankt voor alles en in het bijzonder voor de mooie gesprekken die wij gehad hebben. In het bijzonder Cees en Arjen bedankt voor de organisatie en de informatie. En laten wij hopen en bidden dat de projecten van Woord en Daad hier in Tsjaad gezegend mogen worden.

Woord en Daad-medewerkers Arjen Bulk en Cees Oosterhuis reizen door Tsjaad met een groep betrokken ondernemers uit Veenendaal. Ze bezoeken onder andere het agrarische project van partnerorganisatie PCAR in Tsjaad. Volg hun belevenissen via deze blogs.

Afgelopen nacht hebben we buiten geslapen. Er lagen diverse matrassen naast elkaar opgesteld. Wel was er over elk matras afzonderlijk een net gespannen, om de insecten ‘buiten de deur te houden’. Dit was toch wel een bijzondere ervaring.

Maarten verzorgde de dagopening met het lezen van een gedeelte uit Thessalonicenzen. Daarna las hij een gedeelte met als titel: ‘Bid zonder ophouden’.

Na het ontbijt zijn we de boer op gegaan, achterop de motor. Bij de eerst boerin vernamen wij dat het advies van PCAR om compost te gebruiken bij het zaaien van Millet, goed uitpakte. De tweede boerin had een kledingwinkeltje. Zij gaat twee keer per jaar N’Djamena voor de aanvoer van kleding. Bij de volgende boer kregen we antwoord op de vraag hoe hij aan marktprijzen komt Daarnaast bleek deze boer te ploegen met ossen. Bij de vierde boer hoorde we dat het zaaimachinetje uit Nederland niet handig was, omdat er nog twee mensen voor moeten lopen op de zaaimachine te trekken. Hij gaf aan een paard nodig te hebben om de zaaimachine te trekken.

Vervolgens zijn we terug gegaan en hebben na het eten even gerust onder de boom. Tegen het einde van de middag ontstond er een gesprek met een aantal mensen van PCAR over de wijze waarop we ook werkelijk veranderingen in de manier van werken van de boeren kunnen bewerkstellingen. Dit was een nuttig gesprek. Al met al een dag om met een goed gevoel op terug te kijken.

Woord en Daad-medewerkers Arjen Bulk en Cees Oosterhuis reizen door Tsjaad met een groep betrokken ondernemers uit Veenendaal. Ze bezoeken onder andere het agrarische project van partnerorganisatie PCAR in Tsjaad. Volg hun belevenissen via deze blogs.

Vandaag staan wij vroeg op. Dominee Obed haalt ons om 7.45 uur op om zijn Franstalige kerkdienst bij te wonen. Cees Oosterhuis vertaald de preek voor ons. Er heeft in de afgelopen week een begrafenis plaats gevonden van een gemeentelid. De preek gaat over de jongeling te Naïn (Lukas 7: 11-17). Het thema is ‘roep in grote nood’.

De dominee geeft aan dat het verlies van een enige zoon van een weduwe extra grote impact heeft ook in hun eigen cultuur. Een begrafenis is een plek waar je je nood bij God mag neerleggen maar als het goed is ook een plek waar je God mag prijzen.

Na de dienst wordt ons eten aangeboden in de consistorie. De consistorie is naar onze begrippen niet veel meer dan een schuurtje. Om je handen te wassen wordt het rondgegaan met een teiltje, gieter en een stukje zeep. Daarna wordt de kip opgediend en zitten wij samen met de dominee en ouderlingen kip te kluiven.

Na de Franstalige dienst wonen wij deels een dienst bij in een lokale taal. De dienst wijkt behoorlijk af van zoals wij dat gewend zijn. Heel mooi om te zien hoe prachtig iedereen gekleed is. In een aparte ruimte wordt er een Bijbelstudie gegeven aan jongeren van rond de 20 jaar. Wat opvalt is dat er vooral veel jongeren aanwezig zijn die een oprechte interesse tonen voor de kerkdienst, Bijbelstudie en het koor. Niet alleen tijdens deze dienst maar ook tijdens de Franstalige dienst.

Tegen 12 uur lopen wij terug naar het hotel. Aangekomen in het hotel hebben wij samen nog wat gedronken en nagepraat. Dit zijn mooie momenten om met elkaar over verschillende dingen van gedachten te wisselen. Net als de dagopeningen en -sluitingen die wij om buurten houden.

Woord en Daad-medewerkers Arjen Bulk en Cees Oosterhuis reizen door Tsjaad met een groep betrokken ondernemers uit Veenendaal. Ze bezoeken onder andere het agrarische project van partnerorganisatie PCAR in Tsjaad. Volg hun belevenissen via deze blogs.

Vrijdag, onze eerste volle dag in de hoofdstad N’ djamena in Tsjaad. Andreas haalde ons met zijn eigen auto op bij het hotel. Daarmee deed gelijk het eerste probleem zich al voor. Hoe krijgen we nog eens zes personen in de auto? Geen probleem, zei Cees. De brommertaxi’s, alsof ze het roken, stonden al naast ons. Zoals het rasechte Woord en Daad-medewerkers betaamt kozen Cees en Arjan voor het avontuur. Al laverend tussen andere weggebruikers en hobbels in de weg volgden zij ons achter op de brommer.

Andreas is geen gemiddelde Tsjadiër. De twintiger studeerde op verschillende plaatsen, tot bij het MIT in Amerika toe voor IT specialist. Zijn bedrijfje ontwikkelt een e-commerce platform voor de Afrikaanse markt. Hij droomt ervan de Afrikaanse Jack Ma te worden. Deze oprichter van Alibaba in China heeft van niets en vanuit het onmogelijke een miljardenbedrijf gecreëerd.

Voor dat ‘onmogelijke’ staat Andreas ook in een land waar 3 procent van de bevolking aangesloten is op elektriciteit en 11 procent een aansluiting heeft op het internet. Maar Andreas denkt groot. Zijn markt is Afrika, en niet uitsluitend Tsjaad. Hij gelooft in Afrika, in de kracht van de jongeren die ‘connected’ willen zijn. Binnen een aantal jaren zal de digitale transformatie van Afrika zich doorzetten, is zijn vaste overtuiging. Ongelooflijk wat een drive. Hij heeft ‘hoop’, dat houdt hem ook op de been. Dat is ook geworteld in zijn christen-zijn: ‘Hoe meer je geeft, hoe meer je ook mag verwachten’.

Op de bovenste verdieping van zijn kantoor wordt een training verzorgd aan jonge ondernemers. Ze volgen een cursus ‘app-ontwikkeling’. Na afloop moeten ze zelf apps voor mobiele telefoons kunnen maken waardoor ze hun business in een hogere versnelling kunnen brengen. Hij doet dit vanuit het initiatief ‘Generation ABCD’ (AnyBody Can Dream). Met dit initiatief worden startende ondernemers geholpen en begeleid. Het is een netwerk waar zich al vele (potentiële) starters bij hebben aangesloten. Met een aantal van hen hebben we gesproken. De meesten doen wel wat met IT. Natuurlijk, allemaal kleinschalig en veelal niet erg gefocust, maar allemaal met de vaste wil om te groeien. De een verzorgt IT services, de ander heeft met een zelfgebouwde website zijn omzet uit groenteproductie minimaal kunnen verdubbelen. Weer een ander is expert in de tuinbouw, is moeder van enkele kinderen, sluit binnenkort haar PhD af en reist de regio door om haar specialisme te gelde te maken.

Het is geweldig om te zien welke drive deze mensen in hun veelal armoedige omstandigheden ten toon spreiden. Dan is ook weer teleurstellend om te moeten constateren dat die idealen worden geremd door het totale gebrek aan risicodragend kapitaal. Eigenlijk ook wel weer te begrijpen, want het risico op falen is groot.

‘s middags liepen we nog een rondje over de markt. Druk, chaotisch, rommelig, maar met veel bedrijvigheid. Met hoop, ondernemingszin en ijver is er perspectief, maar er moeten nog veel hobbels worden geslecht.