‘VOOR VOEDSELZEKERHEID HEEFT WEST-AFRIKA VOORAL INVESTEERDERS NODIG’

Jason Dudek is ervan overtuigd dat óók de private sector nodig is om West-Afrika te veranderen. Hij was één van de eerste ondernemers die zich waagden aan lokale voedselverwerking in Sierra Leone. Met de hongerpandemie in het vooruitzicht ziet Dudek meer dan ooit het belang van een bedrijfsmatige aanpak. ‘Ik geloof niet in hulpprojecten waarbij mensen alleen maar ontvangers zijn.

Samen staan ze aan de leiding van een fabriek in Gbombsamba, Sierra Leone: Jason Dudek en Ola Smart. De een groeide op in het zuiden van Canada en maakte kennis met Sierra Leone tijdens een vrijwilligersfunctie bij de Verenigde Naties in 2004. De ander groeide er op, studeerde aan de universiteit van Njala, woonde tijdens de burgeroorlog twee jaar gedwongen in Guinee en keerde daarna terug naar zijn land.

Dudek – ‘Ola en ik hebben afgesproken dat ik persverzoeken afhandel, hij richt zich liever op de dagelijkse leiding in de fabriek’ – vertelt over de levensgeschiedenis van zijn zakenpartner: ‘Ola kwam terug in Sierra Leone toen de ontwapening een feit was, in 2002. Hij werd geraakt door de positie van voormalig soldaten: re-integratie in de samenleving bleek moeilijk voor hen, criminaliteitscijfers stegen en veel jonge mannen kwamen in detentie terecht. Ola wilde iets doen om aan verdere rehabilitatie bij te dragen. Zijn expertise lag op het vlak van agrarisch ondernemen, dus met steun van een ngo richtte hij een vakschool op waar jonge mannen konden worden opgeleid tot agrariër. Na vier jaar had de vakschool haar bestaansrecht wel bewezen. Studenten behaalden hun diploma, er waren fondsen, er was een raad van bestuur, de lokale gemeenschap voelde zich betrokken bij de school en stelde land ter beschikking voor scholingsdoeleinden. Het succes van dit project overtuigde Ola van de gedachte dat duurzame agrarische bedrijfsontwikkeling in het land haalbaar moest zijn.’

De oprichting van Mountain Lion Agriculture volgde toen Smart en Dudek elkaar leerden kennen, in 2008. Het idee: een agrarisch bedrijf dat de economische positie van Sierra Leoonse boeren verbetert door een stabiel afzetkanaal te bieden voor hun rijst. Mountain Lion investeert in kleine boerenbedrijven zodat ze hun productie verhogen, koopt de rijst op tegen eerlijke prijzen en verwerkt deze in de fabriek. Lokale retailers verkopen de rijst vervolgens op de markt. Dudek: ‘We bieden het antwoord op alle ontbrekende schakels in de keten, waardoor voedselonzekerheid in de regio voor de lange termijn aangepakt wordt. Onze werkwijze zou geschikt zijn voor heel West-Afrika. Onze ambitie is dan ook om op termijn verder uit te breiden.’

U denkt dat de private sector een sleutelrol kan spelen in de bestrijding van armoede.

‘Voor duurzame verandering heeft West-Afrika ook investeerders en ondernemers nodig. Ik geloof inderdaad niet in hulpprojecten waarbij de mensen enkel ontvangers zijn. Mensen spelen zélf een rol om armoede te ontstijgen. Zij ondervinden er tenslotte zelf de directe gevolgen van. Ik heb gezien hoe goed een bedrijfsmatige aanpak werkt, als aanvulling op ontwikkelingsprojecten. Zo’n zeventig procent van de Sierra Leoners zijn kleine boeren, met een stuk landbouwgrond van gemiddeld drie hectare. De hoeveelheid rijst die verbouwd wordt is bij lange na niet genoeg om iedereen in het land te voeden. De agrariërs hebben met zo veel beperkende factoren te maken: geen toegang tot krediet, geen mogelijkheid tot irrigatie, geen toegang tot machinerie of tot de markt. Dat kan de private sector hun allemaal wél bieden.’

In Sierra Leone is er de laatste jaren nogal wat aan de hand geweest. Hoe gaat het met de Sierra Leoners?

‘In mijn beleving behoren Sierra Leoners tot de meest weerbare mensen op aarde. Ook al worden ze door allerlei rampen geteisterd – een burgeroorlog, de ebola-epidemie, modderstromen, nu de COVID-19-pandemie –, ze zijn optimistisch, werken hard en zijn gericht op vooruitgang.’

Hoeveel impact heeft de coronapandemie op het dagelijks leven in het land?

‘Ebola heeft hier destijds heel hard toegeslagen, harder dan COVID-19 op dit moment doet. Daardoor is de overheid tot nu toe goed in staat geweest met de uitdagingen rond de pandemie om te gaan. De grootste problemen worden op het moment veroorzaakt door de dreigende voedselcrisis. Problemen die er op dit vlak al waren, worden nog meer zichtbaar. Gedurende de zogenaamde hongerperiode in augustus en september is Sierra Leone volledig afhankelijk van importrijst omdat de voorraden op raken. De prijzen zijn in deze periode torenhoog en zowel consumenten als binnenlandse rijstboeren zijn dan gevoelig voor uitbuiting. Eén van de redenen waarom ik zo geloof in lokale voedselproductie en -verwerking is dat het consumenten en producenten minder kwetsbaar maakt voor fluctuaties in de markt, ook tijdens een crisis.’

Het World Food Programme waarschuwde in de media dat wereldwijd miljoenen mensen acuut honger hebben, of dat op korte termijn zullen krijgen. Hoe verhoudt zich die problematiek tot het belang van productie ter plekke?

‘Lokale voedselproductie is écht essentieel. Een feit dat voor zich spreekt, is dat ontwikkelde landen fors investeren in hun agrarische sectoren. Zij realiseren zich dus hoe groot het strategisch en economisch belang daarvan is. Gaat het in deze sectoren mis, dan zijn de gevolgen groot. Professor David Keen heeft het verband aangetoond tussen het gebrek aan steun voor de agrarische sector en het uitbreken van de burgeroorlog in Sierra Leone. Die oorlog hield uiteindelijk zo’n tien jaar aan en heeft veel ellende gebracht: het halve land was gevechtsgebied en honderdduizenden mensen werden op de vlucht gedreven.

Sowieso zijn consumenten zeer kwetsbaar voor prijsschommelingen en voedseltekorten, onder andere doordat veel mensen hier in armoede leven. Dan kunnen er gemakkelijk conflicten ontstaan.’

In een interview zei u eens dat Ola en u veel offers hebben moeten brengen voor Mountain Lion. Welke offers waren dat?

‘In Sierra Leone wordt geen belasting geheven op de import van rijst. De rijst is afkomstig uit landen die hun eigen rijstproductie zwaar subsidiëren. Als binnenlands rijstproducent gaat Mountain Lion de strijd aan met importeurs, zonder enige vorm van staatssteun. Dat is in basis een ongelijke strijd. We werden ieder jaar geconfronteerd met corruptie, met mensen die onze aanpak niet wilden steunen, zelfs ook met tegenwerkende ngo’s. Zakendoen kostte kapitalen vanwege de zeer beperkte infrastructuur. Gelukkig kunnen we nu zeggen dat al die uitdagingen ons sterker hebben gemaakt, maar dat weet je niet van tevoren. Mijn zakenpartner Ola omschrijft het wel eens zo: ‘Fire either destroys, or it purifies’.

Op geen enkel moment kunnen we het ons veroorloven onze focus te verliezen. We moeten extreem kostenbewust zijn en als het ware alles uit iedere korrel rijst halen om uiteindelijk resultaat te kunnen behalen. Dat doen we samen met onze leveranciers, de rijstboeren, om voor iedereen een eerlijke prijs te realiseren. En met steun van mensen die het aandurven in onze onderneming te investeren.’

Kunt u iets zeggen over uw motivatie om in dit land te werken aan voedselzekerheid?

‘Ola en ik zien het werk bij Mountain Lion beiden als een roeping en zijn diep gemotiveerd om dit werk te doen. We maken verschil in mensenlevens en dragen bij aan voedselzekerheid in één van de moeilijkste gebieden ter wereld. Dat is bepaald niet eenvoudig geweest; we hebben ons leven verschillende keren op het spel gezet. Tijdens de ebola-crisis zijn we in het land gebleven, we zijn zelf ziek geworden, hebben malaria en andere tropische ziekten overleefd. Daarnaast hebben we onszelf jarenlang geen salaris kunnen uitbetalen. We zijn ver gegaan en zullen dat blijven doen omdat we ons verbonden weten met onze opdracht en met de duizenden boeren die ons hun producten leveren. Ik heb groot respect voor hen – ze zijn zonder twijfel de vriendelijkste en hardstwerkende mensen die ik ooit heb ontmoet.’

Bron: Vice Versa – journalistiek over mondiale samenwerking.